Հայոց Լ.

Տրված բառերը տողադարձի՛ր այնպես, որ գաղտնավանկի ը—ն գրվի:

Հարստություն-Հարըստ-ություն, հրապուրանք-հըր-ա-պուրանք, հանդգնություն-հանդըգն-ություն, խորհրդավոր-խորհըրդ-ավոր, ձգողություն-ձըգող-ություն, անխնամ-ան-խընամ, աննկարագրելի-ան-նըկար-ա-գրելի, գաղտնագրված-գաղտըն-ա-գրված, հետաքրքրական-հետաքըր-քըր-ական:

2. Տրված բառերը տողադարձի՛ր :

Տարօրինակություն-տար-օրինակություն, ընդօրինակել-ըն-դօրին-ակել, կործանարար-կործ-ան-արար, ապօրինի-ապօր-ինի, մեղմօրոր-մեղմ-օրոր, աննշան-ան-նշան, անսրտորեն-ան-սրտ-որեն, ագդանշան-ագդ-ա-նշան, նախագծել-նախ-ա-գծել, ծաղկաթմբեր-ծաղկ-ա-թմբեր:

Օգնություն

3. Պատմությունը վերապատմիր՝ դերբայական դարձվածներ ավելացնելով:

Զբոսաշրջիկներ՝, շատ են գնում Լոխ Նեսս լիճ: Նրանց անընդհատ հոսքը, լճի ափերն աղտուրում է: Աղբահավաք՝ Էռնեստ էգլուգերն, ամեն օր այնտեղից պահածոյատուփեր, շշեր ու թղթեր էր հավաքում: Հերթական՝ պտույտի ժամանակ նա աղբի մեջ, հենց ջրի եզրին, նարնջագույն ծանր առարկա տեսավ, որը ոեգբիի գնդակ էր հիշեցնում: էգլուզերը դա գլորելով` աղբարկղին հասցրեց ու մեջը գցեց:

Երեկոյան՝, երբ աղբահավաքը լճափ եկավ, աղբարկղում միայն նարնջագույն կճեպն էր, իսկ ինչ-որ հետքեր աղբարկղից դեպի ջուրն էին ձգվում: Հետո նա պնդում էր, որ խոնավ ավազի վրա, պարզորոշ տարբերել էր, եռամատ թաթի ու պոչի հետքերը: Սինչև ձախորդ աղբահավաքն իրեն, մոտակա հեռախոսախուցը գցեց ու զանգեց, մինչև կառավարության ներկայացուցիչները եկան, աղբարկղն արդեն դատարկել ու կճեպն աղբի հետ տարել էին:

Ձվի՝ կճեպի թեկուզ մի փոքր կտորը գիտնականների համար, թանկարժեք գյուտ կլիներ: Դա՝ կհաստատեր այն վարկածը, որ Լոխ Նեսսի «վիշապը», դինոզավրերի ցեղից է սերվել: Չէ՞ որ դինոզավրերը՝, ձու էին ածում:

Լրացուցիչ կրթություն

Գրիգոր Զոհրապ՝ Այրին: (Ե, զ, է, ը մասերը)

Հանրահաշիվ և Երկրաչափություն Ինքնաստուգում

Կիսամյակային ինքնաստուգում

1. Գտնել ֆունկցիայի որոշման տիրույթը. 𝑦=1√3𝑥+5 ∶

2. Լուծել անհավասարումը.

3. Միջակայքերի եղանակով լուծել անհավասարումը.

4. Լուծել անհավասարումների համակարգը. {(𝑥−1)(𝑥−2)≥0(𝑥+1)(𝑥−3)≤0:

5.Լուծել հավասարումը. 1𝑥+1+2𝑥2−1=3𝑥−1:

6. Երկու հեծանվորդ միարժամանակ իրար ընդառաջ դուրս եկան A և B քաղաքներից: Առաջինը 1 ժամում 2 կմ-ով ավել է անցնում, քան երկրորդը, և հասնում է B 1 ժամ շուտ, քան երկրորդը՝ A : A –ից B հեռավորությունը 24 կմ է: Որոշել առաջին հեծանվորդի արագությունը:

7. Լուծել հավասարումը. 𝑥4−5𝑥2+4=0:

9. AB և CD հիմքերով ABCD սեղանի անկյունագծերը հատվում են O կետում: Ապացուցեք, որ ABO և CDO եռանկյունները նման են:

Ապ․

Քանի որ AD ∩ CB (O կետում) ապ․ <> AOD և <> COD-ից

<COD=<AOB որպես հակադիր <-ներ, =>

10. ABC եռանկյան մեջ <𝐴=10°,<𝐶=20° ,𝐴𝐶=10 սմ: Գտեք այդ եռանկյանն արտագծած շրջանագծի շառավիղը:

Քիմիա

Ինքնաստուգում

Առաջադրանքներ՝Հաստատեք կամ հերքեք պնդումների ճշմարտացիությունը օքսիդների վերաբերյալ.

Թթվածին պարունակող երկտարր միացություններ են, որոնցում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը -2 է:
Բոլոր օքսիդները ջրում լուծելի են:
Բոլոր օքսիդները փոխազդում են թթուների հետ:
Հիմնային օքսիդները, փոխազդելով թթուների հետ, առաջացնում են աղ և ջուր:
Ըստ CaCO₃ → CaO + CO₂ ռեակցիայի հավասարման ստացված թթվային օքսիդի զանգվածը ելային աղի զանգվածի 56 %- ն է:
Na₂O, CO₂, N₂O₅, CaO, SO₃ օքսիդների շարքում գրված է երեք հիմնային օքսիդ:

ճիշտ է
սխալ
ճիշտ է
ճիշտ է
սխալ
ճիշտէ

Գիտելիքի ինքնաստուգում՝ <Ջրածին; Թթվածին>>

1. — Արտահայտություններից ո՞րն է ճիշտ ջրածին տարրի մասին.

ա) ջրածինն ամենաթեթև գազն է

բ) ջրածինը մտնում է թթուների բաղադրության մեջ

գ) ջրածինը փոխազդում է թթվածնի հետ

դ) ջրածինն աստղերի մթնոլորտի հիմնական բաղադրամասն է:

2. — Լաբորատորիայում ջրածին կարելի է ստանալ որոշ մետաղների և թթուների փոխազդեցությունից: Գրեք այդպիսի ռեակցիայի հավասարման օրինակ

3. —Ինչպե՞ս են անվանում երկու ծավալ ջրածնի և մեկ ծավալ թթվածնի խառնուրդը. 1) շմոլ գազ 2) շառաչող գազ 3) թունավոր գազ 4) ջրագազ

3-1)

4. — ա) Նշված մետաղներից ո՞րը կփոխազդի թթվի հետ. առաջացնելով ջրածին.

1) Cu 2) Ag 3) Al 4) Hg

4-1)

բ) Գրեք այդ մետաղի և աղաթթվի հետ քիմիական ռեակցիայի հավասարումը:

գ) նշեք ռեակցիայի տեսակը և կատարեք հաշվարկ` քանի՞ լիտր ջրածին կստացվի (ն.պ), եթե վերցրել են 5, 4 գրամ մետաղ։

5. — Փակ անոթում պայթացրել են 10գ ջրածին և 16գ թթվածին:

ա) Ո՞ր գազն է մնացել պայթունից հետո.

1. չի մնացել

2. թթվածին

3. երկուսն էլ

4. ջրածին

ա-2

բ) Գրել ռեակցիայի հավասարումը…..

Քիմիական հավասարումներ (քիմիական ռեակցիայի հավասարում) են անվանում քիմիական ռեակցիաների պայմանական գրառումը քիմիական բանաձևերի և գործակիցների օգնությամբ:

Քիմիական ռեակցիայի հավասարումը որակական և քանակական տեղեկություններ է հաղորդում քիմիական ոեակցիայի, ելանյութերի և վերջնանյութերի վերաբերյալ: Հավասարումները գրառելիս հիմնվում են քանակաչափական օրենքների, առաջին հերթին` քիմիական ռեակցիաներում նյութի զագվածի պահպանման օրենքի: Բացի դրանից օգտագործվում են քիմիական ռեակցիաների ամբողջական կամ կրճատ ուրվագրերը` պայմանական գրառումներ, որոնք գաղափար են տալիս ելանյութերի և վերջնանյութերի բնույթի վերաբերյալ, այսինքն որակական տեղեկություններ քիմիական ռեակցիայի վերաբերյալ:

գ) Քանի՞ գրամ ջուր կստացվի …..

-6 գրամ ջուր

6.- Ոˆր միացության մեջ է թթվածնի պարունակությունը ամենամեծը, պատասխանը հիմնավորեք հաշվարկով. 1) H₂O 2) CO₂ 3) CuO 4) CaCO₃

6-4

7.- Ի՞նչ օքսիդացման աատիճաններ կարող է ցուցաբերել թթվածինը միացություններում.1) 0, +1, -1
2) -2, -1, 0
3) +1, 0, -1
4) -2, 0, +2

7-3

8.-Հետևյալ արտահայտություններից ո՞րն է վերաբերում թթվածին պարզ նյութին.
ա) թթվածինը մարդու օրգանիզմի հիմնական տարրերից է
բ) մեկ լիտր ջրում լուծվում է 30 մլ թթվածինը 20 աստիճանում
գ) ջրի զանգվածի 88,9%-ը թթվածինն է
դ)սպիտակուցի բաղադրության մեջ մտնում են հիմնականում ածխածին, թթվածին, ազոտ, ջրածին տարրերը
ե) թթվածին է ստացվում ֆոտոսինթեզի ժամանակ
զ) կենդանիները շնչում են թթվածին
1) ա բ գ
2) բ ե զ
3) գ դ ե
4)ա ե զ

8-4

9.- Գրեք ներքոբերյալ անօրգանական շղթաների ռեակցիաների հավասարումները, հավասարեցրեք և նշեք ռեակցիայի տեսակը.

ա) Մետաղ-հիմնային օքսիդ-հիմք-աղ` Ca→ CaO →Ca(OH)₂→ CaCl₂

Ca+CaO + Ca(OH)₂= CaCl₂

բ) Ոչ մետաղ→ թթվային օքսիդ→ թթու→ աղ`P→P₂O₅→H₃PO₄ →Na₃PO₄

P+P₂O₅+H₃PO₄ =Na₃PO₄

English

New Inside Out Intermediate – page 68, ex.3, page 70, ex.1

3 Are these statements true or false?
a) The author’s girlfriend had a holiday romance in Belgium. false
b) The author was extremely upset. true
c) His father lent him money to go travelling. true
d) He left England by train. false
e) He missed England at first. false
Do you agree that travel can help you escape from your problems? Yes traveling can heal you over time.

Listening
1 Look at photos (a-d) taken on Conrad’s round-the-world
trip. Where do you think they were taken?

a-Texas

b-New York

c-Germuk

d-delhi

Русский Язык

21-25 декабря

Урок 1.

флешмоб

продолжение работы над файлом » Одинаковое,разное, другое»

zlat_ryazr0104»

Домашнее задание: прочитайте 2 отрывка “ Встречас дубом” из романа Л. Толстого “ Война и мир”

Первая встреча с дубом

На краю дороги стоял дуб. Вероятно в десять раз старше берез, составлявших лес, он был в десять раз толще и в два раза выше каждой березы. Это был огромный в два обхвата дуб с обломанными, давно видно, суками и с обломанной корой, заросшей старыми болячками. С огромными своими неуклюжими, несимметрично-растопыренными, корявыми руками и пальцами, он старым, сердитым и презрительным уродом стоял между улыбающимися березами. Только он один не хотел подчиняться обаянию весны и не хотел видеть ни весны, ни солнца.

«Весна, и любовь, и счастие!» – как будто говорил этот дуб, – «и как не надоест вам все один и тот же глупый и бессмысленный обман. Все одно и то же, и все обман! Нет ни весны, ни солнца, ни счастия. Вон смотрите, сидят задавленные мертвые ели, всегда одинаковые, и вон и я растопырил свои обломанные, ободранные пальцы, где ни выросли они – из спины, из боков; как выросли – так и стою, и не верю вашим надеждам и обманам». Князь Андрей несколько раз оглянулся на этот дуб, проезжая по лесу, как будто он чего-то ждал от него. Цветы и трава были и под дубом, но он все так же, хмурясь, неподвижно, уродливо и упopно, стоял посреди их.

«Да, он прав, тысячу раз прав этот дуб, думал князь Андрей, пускай другие, молодые, вновь поддаются на этот обман, а мы знаем жизнь, – наша жизнь кончена!» Целый новый ряд мыслей безнадежных, но грустно-приятных в связи с этим дубом, возник в душе князя Андрея. Во время этого путешествия он как будто вновь обдумал всю свою жизнь, и пришел к тому же прежнему успокоительному и безнадежному заключению, что ему начинать ничего было не надо, что он должен доживать свою жизнь, не делая зла, не тревожась и ничего не желая.»

Вторая встреча с дубом

«Уже было начало июня, когда князь Андрей, возвращаясь домой, въехал опять в ту березовую рощу, в которой этот старый, корявый дуб так странно и памятно поразил его. Бубенчики еще глуше звенели в лесу, чем полтора месяца тому назад; все было полно, тенисто и густо; и молодые ели, рассыпанные по лесу, не нарушали общей красоты и, подделываясь под общий характер, нежно зеленели пушистыми молодыми побегами.

«Да, здесь, в этом лесу был этот дуб, с которым мы были согласны», подумал князь Андрей. «Да где он», подумал опять князь Андрей, глядя на левую сторону дороги и сам того не зная, не узнавая его, любовался тем дубом, которого он искал. Старый дуб, весь преображенный, раскинувшись шатром сочной, темной зелени, млел, чуть колыхаясь в лучах вечернего солнца. Ни корявых пальцев, ни болячек, ни старого недоверия и горя, – ничего не было видно. Сквозь жесткую, столетнюю кору пробились без сучков сочные, молодые листья, так что верить нельзя было, что этот старик произвел их. «Да, это тот самый дуб», подумал князь Андрей, и на него вдруг нашло беспричинное, весеннее чувство радости и обновления. Все лучшие минуты его жизни вдруг в одно и то же время вспомнились ему.

«Нет, жизнь не кончена в 31 год, вдруг окончательно, беспеременно решил князь Андрей. Мало того, что я знаю все то, что есть во мне, надо, чтобы и все знали это: и Пьер, и эта девочка, которая хотела улететь в небо, надо, чтобы все знали меня, чтобы не для одного меня шла моя жизнь, чтоб не жили они так независимо от моей жизни, чтоб на всех она отражалась и чтобы все они жили со мною вместе!»

Задание: дуб- это символ, символ прожитой жизни, с ее радостями и трудностями. Какие мысли Андрея вам близки и почему? Какова роль дуба в этой сцене?

Мысли Андрея мне не близки потому что я думаю а другом мысле а он а дубе. а роль дуба это роль деревы.
Что изменилось в мыслях князя Андрея после второй встречи с дубом?

подумал князь Андрей, и на него вдруг нашло беспричинное, весеннее чувство радости и обновления. Все лучшие минуты его жизни вдруг в одно и то же время вспомнились ему.

Հայոց Լ.

04.12.2020-Հայոց Լ., Գրականություն

08.12.2020-Գրականություն

14.12.2020-Հայոց Լ. Նախագիծ

16.12.2020-Գրականություն

20.12.2020-Հայոց Լ.

Հայոց Լ․

Քիմիա

Նախագծի անվանումը՝ <<Թթվածին, օզոն, օքսիդներ, այրում>>

Նախագծի բովանդակությունը.

1.-Թթվածնի տարածվածությունը երկրագնդի վրա

Երկրագնդի ջրապաշարներում թթվածնի զանգվածային բաժինը 85,82 % է, ավազում՝ 53 %, կավերում, լեռնային ապարներում ու հանքերում՝ մոտավորապես 56 %։

2. -Թթվածնի ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները

Ֆիզիկական հատկություններ

Թթվածնին (երկթթվածնին)՝ որպես պարզ նյութի, ծանոթ չլինել չեք կարող, քանի որ բոլորս ենք այդ նյութը շնչում։ Հայտնի է, որ թթվածինը.

սովորական պայմաններում գազ է,
հոտ չունի,
անգույն է,
համ չունի,
եռում է 90,19 Կ (-182,96 °C) ջերմաստիճանում,
գոլորշիանում է 54,8 Կ (-218,35 °C) ջերմաստիճանում,
հեղուկ և պինդ վիճակում երկնագույն է,
հեղուկ վիճակում դեպի մագնիսն է ձգվում

Թթվածնի խտությունը 0 °C ջերմաստիճանում և 101 կՊա ճնշման տակ հավասար է 1,43 գ/լ, ինչը 1,11 անգամ մեծ է օդի խտությունից։ Թթվածինը ջրում քիչ է լուծվում. 20 °C ջերմաստիճանում 100 ծավալ ջրում լուծվում է 3 ծավալ թթվածին, որն էլ, ապահովում է ջրային կենդանիների ու բույսերի շնչառությունը։

Ջերմաստիճանը բարձրացնելիս թթվածնի, ինչպես և՝ ցանկացած այլ գազի, լուծելիությունը ջրում նվազում է, իսկ իջեցնելիս՝ աճում։ Օրինակ՝ 0 °C ջերմաստիճանում թթվածնի լուծելիությունը 100 ծավալ ջրում 5 ծավալ է, և այդ հանգամանքի հետ է մասամբ կապված հյուսիսային ծովերի ձկնառատությունը։Թթվածնի հատկություններն ուսումնասիրելու համար այն պետք է ստանալ մաքուր վիճակում:Շվեդացի գիտնական Կարլ Շելեն 1771թ.առաջին անգամ անգամ թթվածին ստացել,ապա անգլիացի քիմիկոս Ջոզեֆ Փրիսթլին1774թ. կարմիր սնդիկի օքսիդի HgO քայքայումից.

Քիմիական հատկույթուններ

Թթվածինն ազատ վիճակում քիմիապես ակտիվ պարզ նյութերից է ու հեշտությամբ փոխազդում է մեծ թվով պարզ և բարդ նյութերի հետ։

Թթվածնի փոխազդեցությունը ոչ մետաղների հետ.

Թթվածնի հետ անմիջականորեն փոխազդում են գրեթե բոլոր ոչ մետաղները՝ ֆտորից (F₂), քլորից (Cl₂), բրոմից (Br₂) և յոդից (J₂) բացի։

Փոխազդում է ածխի հետ։{\displaystyle {\mathsf {C+O_{2}\rightarrow CO_{2}\uparrow }}} ${\mathsf {C+O_{2}\rightarrow CO_{2}\uparrow }}$

Կարևոր է նշել, որ թթվածնի պակասի դեպքում ածխի այրումից առաջանում է խիստ վտանգավոր գազ՝ ածխածնի (II) օքսիդ (CO՝ շմոլ գազ).{\displaystyle {\mathsf {2C+O_{2}\rightarrow 2CO\uparrow }}} ${\mathsf {2C+O_{2}\rightarrow 2CO\uparrow }}$

Սենյակային ջերմաստիճանում ծծումբը նույնիսկ մաքուր թթվածնում չի փոփոխվում, բայց օդում տաքացնելիս այրվում է թույլ երկնագույն բոցով։{\displaystyle {\mathsf {S+O_{2}\rightarrow SO_{2}\uparrow }}} ${\mathsf {S+O_{2}\rightarrow SO_{2}\uparrow }}$

Փոխազդում է ֆոսֆորի հետ.{\displaystyle {\mathsf {4P+5O_{2}\rightarrow 2P_{2}O_{5}}}} ${\mathsf {4P+5O_{2}\rightarrow 2P_{2}O_{5}}}$

Այս ռեակցիան սկսելու համար անհրաժեշտ է բարձր ջերմաստիճան ռեակցիան ընթանում է ինքնաբերաբար՝ լույսի ու ջերմության անջատմամբ։

Փոխազդեցությունը մետաղների հետ.

Թթվածնի հետ անմիջականորեն փոխազդում են նաև գրեթե բոլոր մետաղները, օրինակ՝ ոսկին (Au)։ Այդպիսի ռեակցիաներն սկսելու համար սովորաբար տաքացում է պահանջվում.{\displaystyle {\mathsf {2Na+O_{2}\rightarrow Na_{2}O_{2}}}} ${\mathsf {2Na+O_{2}\rightarrow Na_{2}O_{2}}}$

Օդում մագնեզիումը (Mg) այրվում է շլացուցիչ բոցով, ռեակցիայի հետևանքով առաջանում է սպիտակ փոշի՝ մագնեզիումի օքսիդ.{\displaystyle {\mathsf {2Mg+O_{2}\rightarrow 2MgO}}} ${\mathsf {2Mg+O_{2}\rightarrow 2MgO}}$ {\displaystyle {\mathsf {3Fe+2O_{2}\rightarrow Fe_{3}O_{4}}}} ${\mathsf {3Fe+2O_{2}\rightarrow Fe_{3}O_{4}}}$

Պղինձը (Cu) միանում է թթվածնին՝ առաջացնելով սև փոշի՝ պղնձի (II) օքսիդ (CuO).{\displaystyle {\mathsf {2Cu+O_{2}\rightarrow 2CuO}}} ${\mathsf {2Cu+O_{2}\rightarrow 2CuO}}$

Թթվածնով օքսիդանում են նաև բարդ նյութերը.

{\displaystyle {\mathsf {2SO_{2}+O_{2}\rightarrow 2SO_{3}}}} ${\mathsf {2SO_{2}+O_{2}\rightarrow 2SO_{3}}}$ {\displaystyle {\mathsf {CH_{4}+2O_{2}\rightarrow CO_{2}+2H_{2}O}}} ${\mathsf {CH_{4}+2O_{2}\rightarrow CO_{2}+2H_{2}O}}$

3.-Թթվածնի կիրառումը

Բազմազան են թթվածնի կիրառման բնագավառները. տեխնիկայում գործընթացների գրեթե 80 %-ն այս նյութի կիրառման վրա է հիմնված։

Մետաղների արտադրություն.

Դոմենային վառարանում թուջի ստացման գործընթացն արագացնելու նպատակով հաճախ թթվածնով հարստացված օդ է կիրառվում։ Մաքուր թթվածնում այրումն ընթանում է մոտ հինգ անգամ արագ, քան օդում։ Մեծ քանակությամբ թթվածին է օգտագործվում նաև պողպատահալման գործընթացում։

Մետաղների կտրում, զոդում ու եռակցում.

Ջրածինը (H₂) թթվածնի հետ հատուկ այրիչներում այրելիս բոցի ջերմաստիճանը հասնում է մինչև 3200 °C, իսկ ացետիլեն (C₂H₂) օգտագործելիս՝ նույնիսկ մինչև 3500 °C։ Ացետիլենի այրման ռեակցիայի հավասարումն է.{\displaystyle {\mathsf {C_{2}H_{2}+5O_{2}\rightarrow 4CO_{2}+2H_{2}O}}} ${\mathsf {C_{2}H_{2}+5O_{2}\rightarrow 4CO_{2}+2H_{2}O}}$

Այդպիսի բոցն օգտագործվում է մետաղների կտրման (թթվածնի ավելցուկի պայմաններում), զոդման ու եռակցման նպատակներով։

Պայթեցումների իրականացում (օգտագործվում է հեղուկ թթվածին),
Շնչառության ապահովում (տիեզերանավերում, ինքնաթիռներում, սուզանավերում, բժշկության մեջ),
Բազմաթիվ քիմիական ռեակցիաների իրագործում,
Ազոտական ու ծծմբական թթուների, պարարտանյութերի և այլ նյութերի արտադրում,
Հրթիռային շարժիչների գործարկում (այստեղ ևս օգտագործվում է հեղուկ թթվածին),
Վառելանյութերի այրում (օգտագործվում է հատկապես մեծ քանակություններով թթվածին)։

Ամենակարևորը թթվածինը նպաստում է այրմանը և շնչառությանը։ Այն մեծ չափով նպաստում է մետալուրգիական գործընթացներին՝ թուջի, պողպատի, ինչպես նաև գունավոր մետաղների (Cu, Zn, Sn, Au) արտադրության համար։ Բժշկության մեջ ծանր հիվանդներին տալիս են թթվածին։ Թթվածին ծախսվում է մետաղների կտրման և եռակցման ժամանակ, սուզանավերում, տիեզերանավերում, ջրի տակ աշխատող մարդկանց համար։

4.-Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներ

Կարողանալ հաշվել տարրերի օքսիդացման աստիճանը միացությունների մոլեկուլներում և դրա հիման վրա առանձնացնել օքսիդավերականգնման ռեակցիաները: Ընկալել օքսիդիչ-օքսիդացում, վերականգնիչ-վերականգնում, էլեկտրոնային հաշվեկշիռ հասկացությունները։

5.- Լաբորատոր փորձ՝ <<Օդի բաղադրությունը>>

Փորձի համար անհրժաեշտ է՝ մոմ, լուցկի, գլան, մարկեր, ջրով լիտարա

Տեղադրեցինք մոմը, մոմը վառեցինք, ապակե գլանով փակեցինք մոմը, որպեսզի փակենք օդի հոսքը և մոմը հանգեց ջուրը բարձրացավ անոթի 1/5 մասը: Մոմը հանգեց, որովհետև ապակե միջի գլանը փակվեց:

Պայմանի չնպաստող գազերը՝ 79%, Az, N2, և 1% 0, 3% CO2:

Բոլոր գազերը՝ He, Ne, Az, Kz, Xe,

1.Թթվածնի ամենակարևոր հատկությունների մասին (շնչառություն, այրում)

2.Ի՞նչ է մթնոլորտը, շերտերը

Մթնոլորտը ( հուն․՝ ατμός — «գոլորշի» և σφαῖρα — «ոլորտ»), երկնային մարմնի գազային ծածկ, որը նրա շուրջը պահպանվում է ձգողականության շնորհիվ։ Քանի որ մթնոլորտի և միջմոլորակային տարածությունների միջև չկա հստակ սահման, ապա ընդունված է մթնոլորտ համարել գազային այն միջավայրը, որը պտտվում է մոլորակի հետ զուգընթաց որպես մեկ ամբողջություն։ Մի շարք մոլորակների մթնոլորտային շերտը, որը հիմնականում բաղկացած է գազերից (գազային մոլորակներ ), կարող է չափազանց հաստ լինել։ Աստղերի արտաքին միջավայրը բնութագրելու համար, որը սկսվում է ֆոտոսֆերայից, օգտագործվում է աստեղային մթնոլորտ հասկացությունը։ Երկիր մոլորակի մթնոլորտը ներառում է թթվածին, որն օգտագործվում է կենդանի օրգանիզմների շնչառության համար, և ածխածնի երկօքսիդ, որն օգտագործում են բույսերը, ջրիմուռները, բակտերիաները ֆոտոսինթեզի համար։ Մթնոլորտը հանդես է գալիս նաև որպես մոլորակը արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից պաշտպանող շերտ։ Մթնոլորտը առկա է մեծ զանգված ունեցող բոլոր մարմինների մոտ, ինչպիսիք են օրինակ երկրանման մոլորակները կամ գազային հսկաները։ Աստղերը նույնպես զուրկ չեն մթնոլորտից, օրինակ Արևը։ Այժմ պարզենք թե ինչ գազերից է բաղկացած մթնոլորտը։ Առաջինն ազոտի ատոմն է ( նշանակվում է N տառով), որի միջուկում կա 7 պրոտոն և 7 նեյտրոն։ Երկրորդը թթվածին ատոմն է (նշանակվում է O տառով)։ Թթվածնի և ջրածնի մոլեկուլներն իրար հետ փոխազդելիս առաջացնում են ջրի մոլեկուլներ: Երրորդն ածխածին ատոմն է (նշանակում են C տառով)։ Ածխածինը թթվածնի հետ փոխազդելով առաջացնում է ածխաթթու գազ։ Այժմ պատկերացնենք գազերի մի խառնուրդ, որի 78%-ը ազոտ է, 21%-ը՝ թթվածին, իսկ մնացած 1%-ում ջրային գոլորշիներ, ածխաթթու գազ, արգոն, նեոն, հելիում, մեթան, կրիպտոն և այլն։ Այժմ ուսումնասիրենք մթնոլորտի բոլոր շերտերն առանձին-առանձին։

Ջերմաստիճանի նվազման տիրույթը՝ 0-ից մինչև 8-10 կմ բարձրությամբ ընկած շերտը անվանում են տրոպոսֆերա, իսկ 12-18 կմ ընկած շերտը անվանում են տրոպոպաուզա։ Այստեղից սկսած ջերմաստիճանը սկսում է աճել։ Բանն այն է, որ 18 կմ-ից բարձր՝ Երկրի մակերևույթի ազդեցությունը, որպես ջերմության աղբյուր, արդեն աննշան է։ Ավելի զգալի է դառնում այն, որ օդն անմիջականորեն կլանում է Արեգակի ճառագայթները։ Այս նոր շերտի՝ ստրատոսֆերայի ստորին սահմանին ավելի քիչ է հասնում Արեգակի ճառագայթումից կլանվող ջերմացնող էներգիան, քանի որ մինչ այդ կլանվում է վերին շերտերի կողմից։ Ստացվում է, որ ջերմության աղբյուրն այս անգամ վերևում է։ Չնայած օդի ծայրահեղ չորությանը՝ ստրատոսֆերայում երբեմն հանդիպում են, այսպես կոչված սադափե ամպեր, որոնք գունեղ են՝ մանր սառցաբյուրեղների միջով անցնող ու ցրվող լույսի շնորհիվ։ Հասնելով 18 կմ-ին՝ աստիճանաբար զգալի է դառնում երկրային կյանքի համար ամենակարևոր, պաշտպանիչ շերտերից մեկը՝ օզոնային շերտը։ Ավելի վեր՝ 25 կմ-ի վրա օզոնի խտությունը հասնում է իր առավելագույն արժեքին։ Իսկ 10 կմ-ի վրա օդն այնքան նոսր է, որ թթվածնի ատոմներն ու մոլեկուլները շատ հազվադեպ են հանդիպում միմյանց։ Մյուս կողմից այստեղ հասնող ուժեղ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը քայքայում է թթվածնի մոլեկուլների մեծ մասը, արդյունքում օզոնի նշույլներն անհետանում են։ 55 կմ-ի վրա ջերմաստիճանը հասնում է 0 °C։ Այստեղ ավարտվում է ստրատոսֆերան և սկսվում է մեզոսֆերան՝ միջնոլորտը։ Ջերմաստիճանը կրկին սկսում է ընկնել, քանի որ նվազում է օդի խտությունը, ուստի և արգեկնային ճառագայթումից կլանվող և օդը տաքացնող էներգիան։ 80 կմ-ի վրա ջերմաստիճանը դառնում է –80 °C, սա արդեն մեզոպաուզան է։ Այստեղ հանդիպում են նոսր, թելիկավոր ամպեր։ Ենթադրվում են, որ ի տարբերություն ջրի մանրագույն կաթիլներից կազմված սովորական ամպերի՝ սրանք բաղկացած են ջրի սառցաբյուրեղներով պատված փոշու յուրահատուկ մասնիկներից, որոնց ծագումը, գուցե կապված է հրաբխային կամ արտադրական արտանետումների, ինչպես նաև տիեզերքից եկող փոքր մարմինների՝ երկնաքարերի հետ։ Այստեղից ջերմաստիճանը նորից սկսում է աճել։ Նշանակում է՝ մտնում ենք հաջորդ շերտը, որն անվանում են թերմոսֆերա (ջերմոլորտ) կամ իոնոսֆերա (իոնոլորտ)։ 150 կմ-ից սկսած հանդիպում ենք արբանյակների։ Իոնոլորտը ձգվում է մինչև 800 կմ։ Դրանից վեր էկզոսֆերան է։ Միջավայրի ծայրահեղ նոսրության պայմաններում առավել արագ ու վեր թռչող մասնիկները, առանց այլ մասնիկների հետ բախվելու, կարող են ավելի մեծ բարձրությունների հասնել, քան դանադաղ մասնիկները։ Այդ պատճառով էկզոսֆերա են թափանցում միայն մթնոլորտի ամենաթեթև ու ամենաարագ մասնիկները՝ հիմնականում ջրածնի ատոմները։ 1000 կմ-ի վրա էկզոսֆերայի և միջմոլորակային տարածության տարբերությունը դառնում է աննշմարելի։ Երկրային պայմանների համեմատ այնտեղ գրեթե դատարկություն է՝ վակուում։

Շերտ, նստվածքային և հրաբխանստվածքային ապարի մարմին, որն ունի քիչ թե շատ միատարր կազմություն, սահմանափակված է մոտավորապես զուգահեռ երկու հարթությունով։ Շերտի հաստությունն անհամեմատ փոքր է նրա երկարությունից։ Մահմանափակող հարթությունները կոչվում են՝ վերինը՝ շերտի առաստաղ, ստորինը՝ շերտի հատակ։ Նստվածքային և հրաբխանստվածքային ապարների յուրաքանչյուր հաստվածք կազմված է միմյանց վրա դարսված տարբեր կազմության շերտերի (ավազաքարեր, կրաքարեր, մերգելներ և այլն) հերթագայությունից։ Մեկ շերտի հաստությունը տատանվում է մ-ի մասերից մինչև մի քանի մ և ավելի սահմաններում; Յուրաքանչյուր վերին շերտ ստորադիրի նկատմամբ ավելի երիտասարդ է (նորմալ տեղադրման դեպքում)։ Շերտի կազմությունն ու կառուցվածքը արտացոլում է նրա կուտակման տեկտոնական և ֆիզիկաաշխարհագրական պայմանները։

3.Թունավոր նյութերը օդում

4.Օզոն, օզոնային շերտ, օզոնային ճեղքերի վտանգավորությունը և առաջացման պատճառները:

Առաջադրանքներ՝Հաստատեք կամ հերքեք պնդումների ճշմարտացիությունը օքսիդների վերաբերյալ.

Թթվածին պարունակող երկտարր միացություններ են, որոնցում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը -2 է:
Բոլոր օքսիդները ջրում լուծելի են:
Բոլոր օքսիդները փոխազդում են թթուների հետ:
Հիմնային օքսիդները, փոխազդելով թթուների հետ, առաջացնում են աղ և ջուր:
Ըստ CaCO₃ → CaO + CO₂ ռեակցիայի հավասարման ստացված թթվային օքսիդի զանգվածը ելային աղի զանգվածի 56 %- ն է:
Na₂O, CO₂, N₂O₅, CaO, SO₃ օքսիդների շարքում գրված է երեք հիմնային օքսիդ:
Գիտելիքի ինքնաստուգում՝ <Ջրածին; Թթվածին>>

1. Արտահայտություններից ո՞րն է ճիշտ ջրածին տարրի մասին.