Էկոլոգիա

Առաջադրանք #1

• Ի՞նչ է աղետը, որքանով է մարդու ներգործությունը մեծ աղետների առաջացման մեջ:
• Բերել մեկ խոշոր տեխնածին և բնածին աղետի օրինակ (նկարագրել այն, նշել էկոլոգիական հետևանքները):
• Կարելի՞ է արդյոք կանխել  աղետները, կամ գոնե թե դրանց վատ հետևանքները: Բերել հիմնավոր փաստարկներ:

Բոլոր պատասխանները՝ Աղետ, պատահար է, որն առաջանում է բնական կամ տեխնածին արտակարգ իրավիճակների արդյունքում՝ իր հետ բերելով մարդկանց մահ կամ այս կամ այն օբյեկտի պատմության մեջ անուղղելի հետևանքներ։ Տարերային աղետներ, վտանգավոր երկրաֆիզիկական, երկրաբանական, ջրաբանական, մթնոլորտային երևույթների կամ շարժընթացների ծավալուն դրսևորումներ, որոնց հետևանքով ստեղծվում են աղետալի իրավիճակներ՝ մարդկային զոհեր, նյութական արժեքների կորուստ, շրջակա միջավայրի խախտում։ Տարերային աղետներ տեղի են ունենում Երկրի ընդերքում (երկրաշարժ, հրաբխի ժայթքում և այլն), մակերևույթին (սելավ, սողանք, ձնահոսք, ջրհեղեղ, հրդեհ և այլն), և մթնոլորտում (փոթորիկ, բուք, պտտահողմ, կայծակ և այլն)։ Տարերային աղետները կարող են ընթանալ բավականաչափ արագ (օրինակ՝ երկրաշարժ, հրաբխի ժայթքում, սողանք, ձնահոսք) կամ երկարաձգվել (օրինակ՝ երաշտ, ցրտահարություն, վարարում) և այլն։ Տարերային աղետների առանձին խումբ են կազմում գյուղատնտեսական ու անտառային վնասատուների ներխուժումը, համաճարակները և ջրաօդերևութաբանական տարերային երևույթները՝ ուժեղ քամին (25 մ/վ և ավելի), ուժեղ անձրևը (30 մմ և ավելի) և ուժեղ ձյունը (20 մմ և ավելի)՝ 12 ժ կամ ավելի կարճ ժամանակամիջոցում, խոշոր կարկուտը (20 մմ/զ ավելի չափի հատիկներով), ցրտահարությունը (վեգետացիայի ընթացքում 0 °C-ից ցածր ջերմաստիճան) և այլն։ Բնակչության աճի, մարդու ոչ խելամիտ տնտեսական գործունեության, արտադրության մեջ ավելի մեծ բնական պաշարների ներգրավման և բարդ պայմաններով տարածքների յուրացման հետևանքով աճում է տարերային աղետների հասցրած վնասը։ Իր գործունեությամբ խախտելով շրջակա միջավայրի կայունությունը՝ մարդը մեծացնում է տարերային աղետների հավանականությունն ու չափերը։ Տարերային աղետներին բնորոշ են սկսվելու ժամանակային անորոշությունն ու հետևանքների ոչ միարժեքությունը, ուստի դրանք դժվար կանխատեսելի են։ Տարբեր աղետներ տարբեր ազդեցություններ են թողնում բնական միջավայրի վրա։ Օրինակ՝ ջրհեղեղը վնասում է արդյունաբերական և գյուղատնտեսական օբյեկտները, աճեցրած բերքով դաշտերը, քայքայում է շենքերը, հիդրոտեխնիկական կառուցներն ու հաղորդակցուղիները, փչացնում ձեռնարկությունների սարքավորումները։ Սելավների հետևանքով ավերվում են գյուղեր և ճանապարհներ, ծածկվում են դաշտեր։ Փոթորիկի հետևանքով մարդիկ են զոհվում, ստանում տարբեր ծանրության վնասվածքներ։ Փոթորիկը վնասում է ամուր և քանդում թեթև շինությունները, կտրում կապի ու էլեկտրահաղորդման լարերը, ամայացնում դաշտերը, կոտրում և արմատախիլ անում ծառերը։ Հայաստանի տարածքում տարերային աղետներից առավել բնորոշեն երկրաշարժերը, սելավները, կարկուտը և ցրտահարությունը։

Երկրաբանական աղետներ

Երկրաշարժ

Երկրաշարժերը տեղի են ունենում երկրակեղևի որոշակի զանգվածում կուտակված էներգիայի կտրուկ լիցքաթափման արդյունքում։ Տարբեր ժամանակաշրջաններում երկրաշարժերի առաջացումը բացատրվել է տվյալ ժամանակներում ընդունված պատկերացումների համաձայն և հիմնականում կապվել է տարատեսակ կենդանիների շարժումների հետ։ Այսպես օրինակ, հին Չինաստանում երկրաշարժերի «մեղավորը» ցուլն էր, Ճապոնիայում՝ ձուկը, Հնդկաստանում՝ խլուրդը և այլն։ Առաջին անգամ երկրաշարժերի բացատրությունը երկրի ընդերքում որոնելու վարկածն արտահայտել է հին հույն փիլիսոփա Արիստոտելը։

Այս վարկածը թեև իր մեջ չի պարունակում ոչ մի լուրջ գիտական բացատրություն, սակայն երկար ժամանակ ընդունվել է որպես երկրաշարժերի առաջացման հիմնական վարկած։ Դրա շնորհիվ մինչև այժմ էլ մնացել է «սեյսմավտանգ եղանակ» հասկացությունը։ 18-րդ դարի սկզբին անգլիացի գիտնական Ջոն Միտչելը եկավ այն եզրակացության, որ Երկրի ցնցումները երկրաշարժի ժամանակ տեղի են ունենում առաձգական ալիքների տարածման արդյունքում։

Երկրաշարժն արդյունք է երկրի ընդերքում էներգիայի հանկարծակի պոռթկման, որն ստեղծում է սեյսմիկ ալիքներ։ Երկրի մակերևույթին երկրաշարժը դրսևորվում է որպես տատանում, ցնցում և երբեմն գետնի տեղաշարժ։ Երկրաշարժերի ստորգետնյա ծագման սկզբնակետը կոչվում է սեյսմիկ օջախ։ Օջախին ուղղահայաց մասը կոչվում է էպիկենտրոն։ Երկրաշարժերը կարող են ուղեկցվել շենքի փլուզումով, հրդեհներով, ցունամիներոով և հրաբուխներով։ Դրանցից շատերից կարելի է խուսափել շինարարական և անվտանգության ավելի լավ համակարգ ունենալու, վաղ նախազգուշացվելու և պլանավորելու դեպքում։

• 2004 թվականի Հնդկաստանի երկրաշարժը պատմության մեջ արձանագրված երրորդ խոշորագույն՝ 9.1-9.3 բալանոց երկրշարժն է, որի հետևանքով առաջացած ուժեղ ցունամին խլեց ավելի քան 229 000 մարդու կյանք։
• Երկրաշարժ Ճապոնիայում (2011) — 9.0 մինչև 9,1 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ, որը, ընթացիկ գնահատականներով, տեղի է ունեցել 2011 թվականի մարտի 11-ին՝ տեղական ժամանակով ժամը 14։46-ին (8։46 Մոսկվայի ժամանակով)։
• Երկրաշարժ Չիլիում (2010) — 8.8 բալանոց։ Զոհվել է 525 մարդ։

Հրաբխի ժայթքում

Հրաբուխները ժայթքում են Երկրի ընդերքից, երբ ապարներն այնտեղ խիստ տաքանում են և փոխակերպվում գազերով հագեցած մեծ ճնշման հրահեղուկ զանգվածի՝ մագմայի։ Մագման երկրի խորքից մեծ ուժով ճնշում է գործադրում երկրակեղևի վրա և, համեմատաբար անկայուն տեղամասերում ճեղքելով այն, արտահոսում է մակերևույթ։ Դուրս ժայթքած մագման սառչում է, գազազրկվում և վերածվում լավայի։ Այն ուղին, որով բարձրանում է մագման, կոչվում է հրաբխի մղանցք, որն ավարտվում է ձագարաձև տեղամասով՝ խառնարանով։ Հրաբխի խառնարանից դուրս են մղվում նաև հրաբխային փոշի, մոխիր, քարեր, գազեր, որոնց կուտակումից էլ ձևավորվում է հրաբխային լեռը։

Եթե հրաբխալեռը նախքան ժայթքելը պատված է լինում ձյունով ու սառույցով, ապա շիկացած լավան հալեցնում է դրանք, և ջուրը խառնվելով մոխրին՝ առաջացնում է հզոր ցեխահոսքեր, որոնք մեծ արագությամբ տարածվում են լանջն ի վար։ Կոլումբիայում 1985 թվականին ժայթքման հետևանքով ցեխահոսքը հաշված րոպեներում ոչնչացրել է մի քանի բնակավայր, զոհվել է ավելի քան 25 հազար մարդ։

79 թվականին Վեզուվ հրաբխի ժայթքման հետևանքով կործանվել են հին հռոմեական երեք քաղաքներ՝ Պոմպեյը, Հերկուլանումը և Ստաբիանը, ինչպես նաև բազմաթիվ գյուղեր։ 1883 թվականին Ինդոնեզիայում Կրակատաու հրաբխի ժայթքման հետևանքով կղզին հանկարծ պայթել է, նրա մեծ մասը վերածվել է քարաբեկորների ու փոշու։ Գազափոշու ամպերը հասել են 80 մ բարձրության։ Հրաբխի հետևանքով զոհվել է 36 հազար մարդ։

Ձնաբուք Մերիլենդում 2009 թվականին

Տորնադոյի պարան սկզբնական փուլում

Հրդեհներ Կալիֆոռնիա նահանգում

Ցունամի։ Նավը խորտակվոում է նավահանգստում

Ձնահոսք

Ձնահոսքը ձյան զանգված է, որը սահում կամ ցած է թափվում  լեռների լանջերից։ Ձյան ծավալը կարող է հասնել մի քանի միլիոն խորանարդ մետրի։ Ձնահոսքերը դասակարգվում են․

• Ըստ ծավալի
• Ըստ ձնահավաքման տեղանքի և ձնահոսքի ճանապարհի (թռչող ձնահոսք)
• Ըստ ձյան տեսակի (չոր, խոնավ և թաց )

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Ալպերում տեղակայված ավստրոիտալական ճակատը ձնահոսքի պատճառով 40 000-80 000 զոհ տվեց։ Ձնահոսքի առաջացման պատճառներից էր հրետանային կրակը։ Ժամանակակից հայտնի ձնահոսքերից են․

• 2002 թվականին Կոլկա սահադաշտի՝ Կարմադոնյան կիրճի ձնահոսքը
• 1999 թվականի Գալթուրի ձնահոսքը

Բնական աղետներ

Խոշոր վնասակար իրադարձություններ են, որոնք հետևանք են երկրի բնական գործընթացների, ինչպես օրինակ ջրհեղեղները, փոթորիկները, տորնադոները, հրաբխային ժայթքում|հրաբխային ժայթքումները, երկրաշարժերը, ցունամիները և այլ երկրաբանական պրոցեսներ։ Բնական աղետները կարող են պատճառ դառնալ կյանքի կորստի կամ գույքային վնասի և իրենցից հետո թողնել որոշակի տնտեսական վնասներ, որից կախված է ազդեցության ենթարկված բնակչության կայունությունը կամ վերականգնվելու ունակությունը։ Վնասակար երևույթները աղետի մակարդակի չեն հասնում, եթե տեղի են ունենում ոչ բնակեցված տարածքում։

Առաջադրանք #2

Պատմության ամենամեծ աղետները ուսումնասիրում ենք Չեռնոբիլի օրինակով

• Պատմության ամենամեծ աղետը. Չեռնոբիլ

Առաջադրանք #3 

Մերօրյա աղետների սկիզբ

• Խոսել  բնապահպանական այն խնդիրների մասին, որոնք կարող են աղետների պատճառ դառնալ
• Ներկայացնել հայաստանյան բնակավայրեր, որոնք բնապահպանական խնդիրների պատճառով վտանգված են ու աղետ է դա դառնալու
• Ներկայացնել մերօրյա աղետները Հայստանում

Բոլոր պատասխանները՝ Ահագին աղետներ էին առաջացել, բայց ամենավախենլուն Հիդրոլոգիական աղետներ են, որովհետև կարող են առաջանալ՝ ջրհեղեղ, ցունամի, հրդեհներ, անտառային հրդեհներ և տորֆային հրդեհներ։ Իսկ օդային զանգվածների շարժումը եղանակային արտակարգ իրավիճակներում ավելի վտնգավոր է քանց թե դուք կարծում եք օրինակ՝ Մրրկասյուն Ավերիչ ուժ ունեցող ուժեղ մեծածավալ մթնոլորտային պտտահողմ՝ մոտ 1000 մ տրամագծով, որտեղ օդի պտտային արագությունը հասնում է 100 մ/վ։ Օդի մրրկային շարժում ձագարի կամ սյան տեսքով։ Առաջանում է օդի ուժեղ տաքացման ժամանակ բարձրացող հոսանքի շնորհիվ։ Տեղաշարժվում է 5-20 մ/վ արագությամբ։ Պտտահողմի ժամանակ օդը պտտվում է և միաժամանակ բարձրանում պարուրաձև՝ գետնից վեր քաշելով փոշի, ջուր ու տարբեր առարկաներ։ Իր գոյության ընթացքում, որ տևում է մի քանի րոպեից մինչև մի քանի ժամ, պտտահողմն անցնում է զգալի տարածություն՝ հարյուր մետրից մինչև մի քանի կմ։ Օվկիանոսի վրա տեղի ունեցող մրրկասյունը կոչվում է տորնադո։

Առաջադրանք #4

Անհատական աշխատանքներ

1. Մարդկության պատմության ամենադաժան 10 աղետները
   • 2020 թվականի աղետները
2. Ծովային աղետներ
3. Կենսաբանական աղետներ
4. Ատոմային աղետներ
5. Էներգետիկ աղետներ
6. Ջրհեղեղների հետևանքով առաջացած խոշոր աղետներ
7. Հրդեհների հետևանքով առաջացած խոշոր աղետներ
8. Հրաբուխների հետևանքով առաջացած խոշոր աղետներ
9. Փոթորիկների հետևանքով առաջացած խոշոր աղետներ
10. Ինչու՞ են փոթորիկները կանանց անուններով
11. Աղետները Հայաստանում

Էկոլոգիա: Աղետներ

Առաջադրանք #1

• Ի՞նչ է աղետը, որքանով է մարդու ներգործությունը մեծ աղետների առաջացման մեջ:
• Բերել մեկ խոշոր տեխնածին և բնածին աղետի օրինակ (նկարագրել այն, նշել էկոլոգիական հետևանքները):
• Կարելի՞ է արդյոք կանխել  աղետները, կամ գոնե թե դրանց վատ հետևանքները: Բերել հիմնավոր փաստարկներ:

Պատասխանները՝
Աղետ, պատահար է, որն առաջանում է բնական կամ տեխնածին արտակարգ իրավիճակների արդյունքում՝ իր հետ բերելով մարդկանց մահ կամ այս կամ այն օբյեկտի պատմության մեջ անուղղելի հետևանքներ։ Ըստ օբյեկտների բարդության աստիճանի Տիեզերական մարմինների աղետներ (գալակտիկաներ, աստղերի պայթյուն, մոլորակներ) Երկրոլորտի աղետներ (Գլոբալ աղետներ): Աղետներ կենսոլորտում (առանձին տեսակի օրգանիզմների կտրուկ մահ, Կատաստրոֆիզմ Սոցիալական աղետներ (հեղափոխություն, պատերազմ, ահաբեկչական գործողություն) Տեխնածին աղետներ.

Ջրհեղեղներ Այլ տարերային աղետների մեջ ավելի հաճախ դիտվում են ջրհեղեղները։ Ջրհեղեղները բնության ուժերի գործողության հետեւանքով ցամաքի զգալի մասի ժամանակավոր ջրածածկումներ են։ Ջրհեղեղները տարերային աղետների մյուս տեսակներից տարբերվում են այն բանով, որ որոշ չափով կանխատեսելի են։ Դա հնարավորություն է տալիս շատ դեպքերում վաղօրոք որոշել ջրհեղեղի ժամը, բնույթը եւ մասշտաբները։ Ջրհեղեղի հիմնական պատճառներն են՝ տեղատարափ, երկարատեւ անձրեւները, ձնհալը, պատվարների ու ամբարտակների ճեղքվածքները, փլուզումները, սողանքները, այլ բնական երեւույթները։ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում նյութական մեծ վնասներով ու ավերածություններով ջրհեղեղները հազվադեպ չեն։ Աղետալի ջրհեղեղներ են եղել 1936, 1938, 1946, 1951, 1953, 1956, 1963, 1968 եւ 1997 թթ.։ Մասնավորապես հսկայական ավերածություններ առաջացրին 1956 թ. օգոստոսին տեղացած հորդ անձրեւի հետեւանքով Ողջի եւ Գեղի գետերի վարումների ջրհեղեղները։ Ջրհեղեղը վնասում է արդյունաμերական եւ գյուղատնտեսական օբյեկտները, աճեցրած բերքով դաշտերը, քայքայում է շենքերը, հիդրոտեխնիկական կառույցներն ու հաղորդակցուղիները, փչացնում ձեռնարկությունների սարքավորումները։ Սովորաբար միջին եւ խոշոր ջրհեղեղների առաջին ժամերին խախտվում է հաղորդակցությունը բնակավայրերում ու նրանց միջեւ։ Էլեկտրամատակարարումն ու կապը, որպես կանոն, առաջին ժամվա ընթացքում շարքից դուրս են գալիս։ Ջրամբարներում ջրի գերլցման եւ երկարատեւ ներգործության հետեւանքով պատվարների ու ամբարտակների վրա կարող են առաջանալ ճեղքվածքներ ու թողանցքեր, ինչը սպառնում է աղետալի ջրածածակման գոտու ստեղծման։ Խոշոր ու աղետալի ջրհեղեղների դեպքում ջրի հոսանքներն արմատախիլ են անում ծառեր, քշում քարե պատնեշներ, ոչ մեծ տներ, շրջում տրանսպորտային միջոցներ։ Ջրհեղեղները վտանգավոր են նաեւ այն բանով, որ շենքերն ու կառույցները կորցնում են իրենց ամրությունը։ Փայտյա շինությունները սկսում են փտել, մետաղական կառույցները ժանգոտում են։ Վարարում,գետավարարում Ձյան արագ հալոցքի կամ ուժեղ անձրեւի հետեւանքով գետում ջրի մակարդակի կտրուկ բարձրացում, որը հաճախ ուղեկցվում է հեղեղմամբ։ Սողանք Սողանքը երկրաμանական վտանգավոր երեւույթ է երկրակեղեւի մակերեսային հատվածներում հողազանգվածների երբեմն երկարատեւ ու աստիճանաμար, երբեմն արագ տեղաշարժով, որն արտահայտվում է սարերի, բլուրների լանջերում, գետահովիտներում, ծովերի ու լճերի ափերին։ Սողանքը զարգանում է հողազանգվածներում, որոնք չունեն բնական կցորդում։ Սողանքի առաջացման պատճառներն են՝ ջրով հագենալու հետեւանքով գետնահողի (գրունտի) բեռնվածության ավելացումը, փոսերի, իջվածքների, մակերեսային շերտերի տակ ջրակայուն կավի զանգվածի առկայությունը, թեք, զառիթափ տեղանքում անտառահատումները։ Սողանքի դեմ պայքարի գլխավոր եղանակը գետնաջրերի հեռացումն է։ Հայաստանի Հանրապետությունում կա տաnμեր չափերի ավելի քան 3 հազար սողանքային օջախ, որոնք ընդգրկում են շուրջ 65 հազար հեկտար տարածք։ Ակտիվ սողանքային տարածքներում են գտնվում Ողջաμերդ, Հաղարծին, Գնիշիկ, Գոշ, Օձուն գյուղերը, Դիլիջան, Կապան քաղաքները եւ այլ բնակավայրեր։ Սողանքներն առավելապես տարածված են Դեμետ, Հրազդան, Որոտան, Ողջի, Աղստեւ, Ազատ եւ Արփա գետերի ջրավազաններում։ Սողանքային երեւույթներից Հայաստանի Հանրապետության սոցիալտնտեսական կառույցներին հասցվող տարեկան վնասը կազմում է շուրջ 10 միլիոն ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ։ Սելավ   Սելավը կարճաժամկետ եւ բուռն ցեխային, երբեմն ցեխաքարային հեղեղ է, որը ձեւավորվում է լեռնային գետերի ավազաններում՝ օժտված լինելով ավերիչ մեծ ուժով։ Սովորական ժամանակ սելավահունը հաճախ միանգամայն չոր է լինում։ Ձյան արագ հալոցքի, տեղատարափ անձրեւների ժամանակ այն լցվում է ջրով, որը սարալանջերի թեքության պատճառով սրընթաց վայր է խոյանում եւ քշում-տանում հսկայական քանակությամբ բեկորային նյութ (հեղեղի ընդհանուր զանգվածի մինչեւ 75 տոկոսը)։ Սելավները հաճախ հանգեցնում են աղետալի հետեւանքների, ավերում են գյուղեր ու ճանապարհներ, ծածկում դաշտեր ու այգիներ։ Սելավային հեղեղների դեմ պայքարը կազմակերպվում է արգելափակող պատվարներ կանգնեցնելով, հոսքը սպառնալի վայրերից շեղելով եւ ջրահոսքի ավազանը անտառապատելով։ Հայաստանում ամեն տարի դիտվում են սելավներ։ Տարածքի մոտ 65 տոկոսը պարբերաբար տուժում է այս վտանգավոր երկրաբանական երեւույթից։ Քարաթափում Բեկորների կուտակում, որն առաջանում է լեռնային ապարների հողմահարման ու քայքայման ժամանակ լեռների ստորոտներում ու լանջերի վրա։ Բացի այդ, քարաթափում-փլուզումներ տեղի են ունենում ծանրության ուժի ազդեցության տակ տարբեր պատճառներից՝ ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունների ներգործությունից, սառչելիս ջրի ընդարձակումից, երկրաշարժից։ Սովորաբար քարաթափումները ծածկում են լեռնալանջերի ստորին, երբեմն էլ միջին մասը։ Ձնահյուս Ձյան ինտենսիվ հալոցքի կամ ուժեղ անձրեւների հետեւանքով (գարնանն ու աշնանը) լեռնային μարձունքների թեք լանջերից ձյան մեծ զանգվածակույտի գահավիժում, որն եnμեմն հասնում է բնակելի հարթավայրերին եւ սպառնում բնակչության կյանքին ու առողջությանը, վնաս պատճառում տնտեսության օբյեկտներին, շրջակա բնական միջավայրին։ Հայաստանում ձնահյուսերի տարածման շրջաններն են Բազումի, Փամբակի, Վարդենիսի, Զանգեզուրի լեռնաշղթաների վերին հոսանքները։ Ձնահյուսերի շարժման պատճառ են դառնում ձյան առատ տեղումները (50 տոկոս), փետրվար-ապրիլ ամիսների ձնահոսքերը (22,4 տոկոս), ձնաբուքերը (11,8 տոկոս), ջերմաստիճանի կտրուկ անկումները (9,4 տոկոս) եւ անձրեւները (6,4 տոկոս)։ Ձնահյուսերի հետեւանքով լրջորեն վնասվում են էլեկտրահաղորդման գծերը, լեռնանցքային ճանապարհները եւ այլն։ Փոշեփոթորիկ Փոշեփոթորիկն ուժեղ քամու հետեւանքով գետնահողից (գրունտից) փոշու կամ ավազի տեղափոխումն է։ Տարածված է հողն ուժեղ վարած վայրերում, ավազոտ ու լյոսային (դեղնահողային) եւ այլ վայրերում։ Հերկած տարածքներում առաջացնում է կուլտուրական մշակաբույսերի արմատների մերկացում։ Փոշեփոթորկի դեմ պայքարի լավագույն եղանակը անտառաշերտերի ստեղծումն է եւ ճիշտ ագրոտեխնիկան։ Մրրիկ Շատ ուժեղ (արագությունը վայրկյանում 20 մետր) եւ տեւական քամի, որն առաջացնում է մեծ ավերածություններ. վնասվում են կապի եւ էլեկտրահաղորդման գծերը, խախտվում է տրանսպորտի աշխատանքը, լճերում ու ջրամբարներում առաջանում են ալիքներ։ Մրրիկին բնորոշ են ավելի փոքր, քան փոթորկի ժամանակ, վնասներն ու ավերածությունները, սակայն տարերային այս աղետը լուրջ վտանգ է պարունակում։ Հայկական լեռնաշխարհում ուժեղ քամիների ուղղությունները բավական տարատեսակ են։ Հանրապետության հյուսիս-արեւմտյան տարածքում գերակշռում են արեւմտյան եւ հարավ-արեւմտյան ուղղության քամիները, իսկ հարավում՝ արեւմտյան։ Փոթորիկ Անսովոր ուժի (արագությունը մինչեւ 30-50 մետր/վայրկյան) քամի։ Իր կործանարար ներգործությամբ փոթորիկը չի զիջում այնպիսի տարերային աղետի, ինչպիսին երկրաշարժն է։ Փոթորկի հետեւանքով մարդիկ են զոհվում, ստանում տաnμեր ծանրության վնասվածքներ։ Փոթորիկը վնասում է ամուր եւ քանդում թեթեւ շինությունները, կտրում կապի ու էլեկտրահաղորդման լարերը, ամայացնում դաշտերը, կոտրում եւ արմատախիլ անում ծառերը։ Մրրիկ Շատ ուժեղ (արագությունը վայրկյանում 20 մետր) եւ տեւական քամի, որն առաջացնում է մեծ ավերածություններ. վնասվում են կապի եւ էլեկտրահաղորդման գծերը, խախտվում է տրանսպորտի աշխատանքը, լճերում ու ջրամբարներում առաջանում են ալիքներ։ Թեպետ մրրիկին բնորոշ են ավելի փոքր, քան փոթորկի ժամանակ, վնասներն ու ավերածությունները, սակայն տարերային այս աղետը լուրջ վտանգ է պարունակում։ Հայկական լեռնաշխարհում ուժեղ քամիների ուղղությունները μավական տարատեսակ են։ Հանրապետության հյուսիս-արեւմտյան տարածքում գերակշռում են արեւմտյան եւ հարավ-արեւմտյան ուղղության քամիները, իսկ հարավում՝ արեւմտյան։ Քամու հատուկ ռեժիմ ունի Սեւանա լիճը։ Սեւանի գոգավորության հյուսիսում քամիների ուժեղացումը դիտվում է արեւմտյան եւ նույնիսկ հյուսիսային քամիների դեպքում։ Հյուսիսային քամիները, որոնք առաջանում են փոքր Սեւանի վրա, Հրազդանի հովտով հասնում են մինչեւ Երեւան եւ ունեն ուժեղ արտահայտված օրական ընթացք։ Քամու ուժգնությունը առավելագույն չափերի է հասնում ժամը 16-17-ն ընկած հատվածում։ Ուժեղ քամիներով օրերի առավելագույն քանակը կազմում է Սեւանում՝ 57, Երեւանում՝ 71, իսկ Սիսիանի լեռնանցքում՝ 132։ Այն վայրերում, որտեղ զարգացած է օդի լեռնահովտային շրջանառությունը, ուժեղ քամիները դիտվում են հիմնականում ամռանը (Արարատյան հարթավայր եւ Արագածի հարավային լանջեր)։ Քամու ուժգնությունը կախված է նրա տեւողությունից։ Տարվա ընթացքում ուժեղ քամիների ընդհանուր տեւողությունը կազմում է Սեւանում՝ 117 ժամ, Երեւանում՝ 86 ժամ, իսկ Սիսիանում՝ 141 ժամ։ Ուժեղ քամիները Հայաստանի Հանրապետության տարածքում էական երեւույթ են եւ դրանց դեմ անհրաժեշտ է համապատասխան կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացում։ Պտտահողմ, մրրկասյուն (թաթառ) Օդի մրրկային շարժում ձագարի կամ սյան տեսքով։ Առաջանում է օդի ուժեղ տաքացման ժամանակ բարձրացող հոսանքի շնորհիվ։ Տեղաշարժվում է 5-20 մետր վայրկյան արագությամբ։ Պտտահողմի ժամանակ օդը պտտվում է եւ միաժամանակ բարձրանում պարուրաձեւ՝ գետնից վեր քաշելով փոշի, ջուր ու տարբեր առարկաներ։ Իր գոյության ընթացքում, որ տեւում է մի քանի րոպեից մինչեւ մի քանի ժամ, պտտահողմն անցնում է զգալի տարածություն՝ հարյուր մետրից մինչեւ մի քանի կիլոմետր։ Օվկիանոսի վրա տեղի ունեցող մրրկասյունը կոչվում է տորնադո (իսպաներեն)։ Փոթորկանք Կարճ ժամանակով քամու կտրուկ, պոռթկուն ուժեղացում՝ նրա ուղղության հանկարծակի փոփոխվելով։ Երաշտ Երաշտը օդերեւութաբանական եւ ագրոօդերեւութաբանական վտանգավոր երեւույթ է։ Երաշտը սկսվում է տարվա տաք ժամանակ՝ ամռանը, երբ տեւական ժամանակամիջոցում անձրեւներ չեն գալիս, բույսերի աճի շրջանում տեղումների քանակը կազմում է 200 միլիմետրից պակաս։ Հաճախ երաշտի նախադրյալները երեւան են գալիս նախորդ տարում՝ դրսեւորվելով աշնան եւ ձմռան անբավարար տեղումներով, օդի եւ հողի խոնավության սակավությամբ։ Երաշտը, ուժեղ շոգը կարող են ունենալ աղետալի բնույթ, դառնալ հանրապետության որեւէ մարզում կամ ամբողջությամբ վերցրած երկրում արտակարգ իրավիճակի աղբյուր։ Երաշտի ժամանակ բնակչության կյանքը բարդանում է, զգալիորեն մեծանում է զանգվածային անտառային հրդեհների, մարդկանց շրջանում վարակիչ հիվանդությունների, կենդանիների հիվանդանալու, մշակաբույսերի ոչնչանալու վտանգը։ 2000 թվականի ամռանը Հայաստանում աննախադեպ երաշտ էր։ Խորշակ Խորշակը խիստ տաք եւ չոր, գլխավորապես հարավարեւելյան քամի է, որ փչում է տարվա տաք ժամանակ։ Ընդ որում՝ օդի ջերմաստիճանն անցնում է 50-60 աստիճանից։ Խորշակը մեծ վնաս է պատճառում բուսականությանը։ Համաճարակներ Արտակարգ իրավիճակների, այդ թվում աղետալի բնույթի կացությունների առաջացման կարող է հանգեցնել ինֆեկցիոն (վարակիչ) հիվանդությունների տարածումը բնակչության, կենդանիների ու բույսերի շրջանում։ Կենդանիների մեջ համաճարակային հիվանդության տարածումը կոչվում է էպիզոոտիա, իսկ բույսերի եւ գյուղատնտեսական մշակաբույսերի մեջ՝ էպիֆիտոտիա։ Վարակիչ են այն հիվանդությունները, որոնք ծագում են մարդու օրգանիզմի մեջ վարակի յուրահատուկ հարուցիչ ներթափանցելու հետեւանքով։ Վարակիչ հիվանդությունն երին բնորոշ առանձնահատկություններն են վարակելիությունը, այսինքն վարակի հարուցիչի փոխանցման ունակությունը հիվանդից առողջ, ընկալունակ օրգանիզմ, զարգացման փուլայնությունը (վարակում, ինկուբացիոն շրջան, հիվանդության ընթացք, առողջացում), օրգանիզմի առանձնահատուկ արձագանքները (մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում, իմունիտետի մշակում եւ այլն)։ Ընդունված է առավել վտանգավոր սուր հիվանդություններ համարել ժանտախտը, խոլերան, սիբիրյան խոցը, բնական ծաղիկը, տուլյարեմիան (սուր տենդային հիվանդություն)։ Ժանտախտը սովորաμար սկսվում է ընդհանուր թուլությամբ, դողէրոցքով, գլխացավով, մարմնի բարձր ջերմաստիճանով, գիտակցության մթագնումով։ Խոլերայով հիվանդանալու նշաններն են՝ փորլուծությունը, փսխումը, ջղաձգությունը, արագ նիհարելը, մարմնի ջերմաստիճանի իջնելը մինչեւ 35oC։ Սիբիրյան խոցի դեպքում մաշկի վրա հայտնվում են քոր եկող բծեր, որոնք վերածվում են պղտոր արյան բշտիկների։ Բնական ծաղիկն ուղեկցվում է մաշկի եւ լորձաթաղանթի վրա թարախի արտադրությամբ։ Տուլարեմիային (սուր տենդային հիվանդություն) բնորոշ են մարմնի ջերմաստիճանի հանկարծակի կտրուկ μարձրանալը, ուժեղ գլխացավի երեւան գալն ու մկանացավը։ Ինֆեկցիոն հիվանդությունները հատուկ վտանգ են ներկայացնում, քանի որ ունակ են արագ զարգանալու եւ տարածվելու։ Վարակի հարուցիչը, գտնվելով հիվանդ մարդու օրգանիզմում, ոչ միայն ժամանակի ընթացքում պահպանվում է, այլեւ առարկաների, արտաքին միջավայրի միջոցով կամ անմիջականորեն վարակում է հիվանդությունների տրամադիր մի այլ մարդու։ Հիվանդահարույց մանրէներ ունենալ եւ դրանք տարածել կարող են ոչ միայն հիվանդ մարդիկ, այլեւ հիվանդության նշաններ չդրսեւորած անձինք, այսպես կոչված՝ մանրէակիրները։ Վերջիններս շրջապատի մարդկանց համար է՛լ ավելի մեծ վտանգ են ներկայացնում, քան հիվանդները։ Տեխնածին բնույթի վթարներ ու աղետներ Ի՞նչ են տեխնածին բնույթի վթարներն ու աղետները եւ որո՞նք են դրանց տաnμերությունը։ Վթարն արդյունաբերական օբյեկտում կամ տրանսպորտում տեղի ունեցող վտանգավոր պատահար է, որը մարդկանց կյանքին ու առողջությանը սպառնալիք է ստեղծում, հանգեցնում է արտադրական շենքերի ու կառույցների ավերման, սարքավորումների, մեխանիզմների, տրանսպորտային միջոցների, հումքի ու պատրաստի արտադրանքի վնասման կամ ոչնչացման, արտադրական գործընթացի խախտման եւ շրջակա միջավայրի բնական վիճակի վատթարացման։ Աղետը ողբերգական հետեւանքներով իրադարձություն է, մարդկային զոհերով մեծ վթար։ Վթարի եւ աղետի միջեւ կտրուկ եւ խիստ ընդգծված սահման գոյություն չունի։ Գլխավոր չափանիշներն են՝ վնասի մասշտաբն եւ մարդկային զոհերի առկայությունը։ Օրինակ, եթե երկու-երեք մեքենայի բախման ժամանակ կան վնասվածքներ, թեեւ տուժել են մարդիկ, ապա դա վթար է, եթե պատահարի վայրում զոհեր կան՝ ավտոմոբիլային աղետ է։ Վթարներն ու աղետները կարող են նյութական վնասի եւ բնակչության շրջանում կորուստների ծանրությանը համապատասխանող արտակարգ իրավիճակների աղբյուր ծառայել։ Ծանոթանանք դրանցից հիմնականներին։ Ճառագայթային (ռադիացիոն) աղետներ ճառագայթային վթարներն ու աղետները կարող են տեղի ունենալ ճառագայթային վտանգավոր օբյեկտներում։ Ճառագայթային վտանգավոր օբյեկտ ասելով հասկացվում է ցանկացած այն օբյեկտը, այդ թվում միջուկային ռեակտորը, գործարանը, որն օգտագործում է միջուկային վառելիք կամ վերամշակում միջուկային նյութ, ինչպես նաեւ միջուկային նյութի պահպանման տեղը եւ միջուկային նյութ փոխադրող տրանսպորտային միջոցը կամ իոնացնող ճառագայթային աղբյուրը, որոնցում վթարների ժամանակ կարող է տեղի ունենալ մարդկանց, գյուղատնտեսական կենդանիների, ինչպես նաեւ շրջակա բնական միջավայրի ճառագայթահարում կամ ճառագայթային աղտոտում։ Ճառագայթային վտանգավոր օբյեկտներում վթարները կարող են ուղեկցվել գազաաէրոզոլային ամպի ելքով, որը տարածվում է քամու ուղղությամբ։ Ռադիոակտիվ նյութերն ամպից նստելով տեղանքի վրա՝ աղտոտում են այն։ Ընդ որում՝ ամպի տարածման գոտում հայտնված բնակչությունը ենթարկվում է ներքին ու արտաքին ռադիոակտիվ ճառագայթահարման։ Արտաքին ճառագայթահարումը բնութագրվում է մարդու վրա արտաքին իոնացնող ճառագայթման ներգործությամբ։ Ներքին ճառագայթահարումը օրգանիզմի վրա ռադիոակտիվ նյութերի իոնացնող ճառագայթումն է, որոնք օրգանիզմի ներսն են թափանցում օդի, սննդի, ջրի եւ այլնի հետ։ Միջուկային էներգետիկայի օբյեկտներում ռադիոակտիվ աղտոտումն ունի մի շարք առանձնահատկություններ, որոնցից հիմնականներն են՝ ռադիոակտիվ արգասիքների մանրացվածությունը (դիսպերսայնությունը), ռադիոակտիվ ամպի ոչ մեծ բարձրությունը, հաճախ ռադիոակտիվ արտանետման զգալի տեւողությունը, որը քամու ուղղությունը փոխվելիս ստեղծում է շառավղային ռադիոաղտոտման սպառնալիք՝ վթարի աղբյուրին հարող ամբողջ տեղանքում։ Ընդ որում, տեղանքի աղտոտումը, որպես կանոն, ունի բարդ բնույթ եւ այն վթարի ընթացքում դժվար է կանխատեսել։ Հայաստանի Հանրապետությունում ճառագայթային (ռադիացիոն) վտանգավոր օբյեկտ է ատոմային էլեկտրակայանը։ Սիներգետիկ գործընթացներ Բնական աղետները հաճախ ունենում են սիներգետիկ բնույթ (հունարեն սիներգետիկուս՝ համաձայնեցված գործող)։ Այլ կերպ ասած, դա նշանակում է, որ մեկ բնական երեւույթն առաջացնում է այլ երեւույթների մի ամբողջ շղթա։ Օրինակ, երկրաշարժը կարող է սողանքների, սելավների ու փլուզումների, այլ երեւույթների պատճառ դառնալ, իսկ ջրածածկումները հարուցում են փխրահողերի նստումներ։ Հաճախ ծագած բնական երեւույթն իր ավերիչ ուժով չի զիջում իրեն հարուցած աղետին, իսկ մի շարք դեպքերում անգամ գերազանցում է վերջինիս։ Այսպես, 1920 թվականին Չինաստանի Կոնսու նահանգում տեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ զանգվածաμար ակտիվացան սողանքները, որոնց հետեւանքով ավերվեցին տասնյակ գյուղեր եւ զոհվեց 100 հազար մարդ։ Հաճախ սիներգետիկ աղետի գումարային վնասը գերազանցում է նրա աղետալի գործընթացները կազմող յուրաքանչյուր երեւույթի պառճառած վնասների գումարը՝ դրանց առանձին (ոչ սիներգետիկ) զարգացման դեպքում։ Էլ ավելի մեծ վտանգ է ստեղծվում, երբ սիներգետիկ գործընթացի մեջ է ներքաշվում տեխնոլորտը։ Բնական աղետների քանակի աճը, մի կողմից, Երկրագնդի վրա տեխնոլորտի խտության մեծացումը՝ մյուս կողմից, զգալիորեն բարձրացնում են այն բանի հավանականությունը, որ բնական աղետների ռիսկի գոտու մեջ կարող են հայտնվել Բարդ ինժեներական կառույցներ՝ ատոմային էլեկտրակայաններ, քիմիական ձեռնարկություններ, նավթատարներ ու գազատարներ, ջրամբարների ամբարտակներ, վառելիքի եւ վնասակար նյութերի պահեստներ, տրանսպորտային համակարգեր եւ այլն։ Ուրբանիզացված (քաղաքակենտրոնացված) տարածքներում արդյունաբերական օբյեկտների բարձր կենտրոնացման պատճառով գործնականում ցանկացած տարերային աղետ ունակ է առաջացնելու մի շարք տեխնածին աղետներ՝ հրդեհներ, պայթյուններ, քիմիական նյութերի արտանետումներ եւ ողողումներ։ Արդյունքում աղետի գոտում տնտեսական կորուստները կարող են էապես աճել, իսկ շրջակա միջավայրի վիճակը՝ կտրուկ վատթարանալ։ Սիներգետիկ աղետը վերացնելը շատ ավելի դժվար է, քան բնական կամ տեխնածին աղետը, քանի որ դրանցից որեւէ մեկի դեմ ուղղված գործողություններն անհամարժեք են եւ այս եւ մյուս աղետը միաժամանակ տեղի ունենալու դեպքում։ Նույնիսկ բարձր տեխնոլոգիական ստանդարտներով եւ խիստ շինարարական պահանջներով երկրներում բնական աղետների ժամանակ տեխնիկական վթարների կանխումը քիչ հավանական է համարվում։ Ասածի հավաստում կարող են ծառայել Ճապոնիայում տեղի ունեցած երկրաշարժերի օրինակները։ Նիագատում տեղի ունեցած երկրաշարժը (1964 թ. հունիս), որ տեւեց ընդամենը 15 վայրկյան, քաղաքին հսկայական վնաս պատճառեց։ Շատ շենքեր ու շինություններ կորցրեցին կայունությունը եւ փլվեցին։ Բայց դրանով աղետը չավարտվեց, որովհետեւ սկսվեցին եւ գրեթե 3 օր մոլեգնեցին զանգվածային հրդեհներ նավահանգստում, որտեղ տեղավորված էին նավթավերամշակման ձեռնարկությունն երն ու նավթի պահեստարանները։ Դրանց մարումը դժվարացավ, քանի որ նավահանգիստ տանող ճանապարհները, կամուրջներն ու մերձատար ուղիները երկրաշարժն ավերել էր։ Դրա հետեւանքով կրակը ոչնչացրեց ոչ միայն նավթաքիմիայի օբյեկտները, այլեւ ավելի քան 300 բնակելի շենքեր։ Ինչ որ չափով նման իրավիճակ ստեղծվեց Կոբե քաղաքում։ Այստեղ 350-ից ավելի հրդեհներ ծագեցին, որոնք ոչնչացրեցին երկրաշարժից փրկված շենքեր՝ քաղաքի խիտ բնակեցված ավելի քան 100 հեկտար տարածքի վրա։ Բայց միայն վտանգավոր բնական երեւույթները չեն ծառայում տեխնիկական ու էկոլոգիական աղետների պատճառ։ Գոյություն ունի նաեւ հետադարձ կապ, երբ տեխնիկական վթարները եւ շրջակա միջավայրի արհեստական փոփոխությունները հարուցում են բնական աղետներ։ Հայտնի է, որ անտառահատումները նպաստում են սողանքային գործընթացների ակտիվացմանը, կտրուկ բարձրացնում ջրհեղեղների ու փոթորկային քամիների հավանականությունը եւ վտանգը։ Մթնոլորտում ածխաթթու գազի պարունակության ավելանալը /ջերմոցային էֆեկտ/ կարող է հանգեցնել համաշխարհային օվկիանոսի մակարդակի բարձրացման եւ ծովային ցածրադիր ափերի տարածքների ջրաածկման։ Ամերիկյան գիտնականների հաշվումներով, եթե մթնոլորտում ածխաթթու գազի պարունակությունը կրկնապատկվի, ապա փոթորկային քամիների ավերիչ ուժն ամբողջ երկրագնդում կաճի 40-50 տոկոսով, իսկ Մեքսիկական ծոցում՝ 60 տոկոսով։ Սիներգետիկ երեւույթների լայնորեն զարգացումը վկայում է բնական, տեխնիկական եւ էկոլոգիական աղետների սերտ փոխգործողության մասին։ Այս փակ համակարգում վտանգի մի տեսակի ծագումն արագացնում է մյուսների երեւան գալը։ Հետեւաբար, այսօր առանձնահատուկ հրատապություն է ստանում անվտանգության միասնական տեսության եւ ապահովման գործնական մեթոդների, աղետալի երեւույթների կանխման ու վերացման նկատմամբ համալիր մոտեցման մշակման անհրաժեշտության հարցը։ Աշխարհում պահպանվող ռազմական վտանգը Բնական եւ տեխնածին սպառնալիքներից բացի, աշխարհում շարունակվում է պահպանվել ռազմական վտանգը։ Հակառակ տարածված կարծիքի, աճում է զինված ընդհարումների թիվը։ Այսպես, 20-րդ դարում պատերազմների հաճախականությունը 1,5 անգամ գերազանցել է ամբոսղջ պատմության ընթացքում դրանց միջին հաճախականությունը, իսկ դարի երկրորդ կեսին՝ 2,5։ Պատմաբանները հաշվել են, որ վերջին հինգուկես հազարամյակի ընթացքում աշխարհում տեղի են ունեցել մոտ 15 հազար պատերազմներ, որոնցում զոհվել է ավելի քան 3,5 միլիարդ մարդ։ Իսկ մարդկությունն իր ամբողջ պատմության ընթացքում ընդամենը 292 տարի է ապրել առանց զինված կոնֆլիկտների։ 1990-ական թվականներին աշխարհում ամեն տարի տեղի են ունեցել մոտ 35 խոշոր զինված բախումներ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո 50 տարում միջին ու փոքր պատերազմներում ընդհանուր առմամբ զոհվել է 40 միլիոն մարդ եւ 30 միլիոնն էլ դարձել են փախստականներ, ինչը համեմատելի է համաշխարհային պատերազմներում զոհերի ու տուժածների թվի հետ։ Աճում է նաեւ խաղաղ բնակչության մեջ կորուստների բաժինը։ Եթե առաջին համաշխարհային պատերազմում այդ բաժինը կազմել է 5 տոկոս, ապա երկրորդ համաշխարհայինում արդեն՝ 50 տոկոս, Կորեայում պատերազմում՝ 84 տոկոս, Վիետնամում՝ մոտ 90։ Նշվածից հետեւում է՝ ժամանակակից պատերազմի հիմնական զոհը քաղաքացիական բնակչությունն է։

Իմ Կառավարության ծրագիրը

ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

Սկզբում տնտեսական հնարավորությունների ընդլայնումը և դրանց հավասար
հասանելիության ապահովումը, մարդու ստեղծարար հմտությունների զարգացման և իրացման միջոցով միջին խավի բարեկեցության աճն ու աղքատության կրճատումը,
արտահանումը խթանող պայմանների ապահովումն ու միջավայրի ձևավորումը: Հետո Մրցունակության երկարաժամկետ աճի և պահպանման նպատակով, բացի
ներդրումների և զբաղվածության ընդլայնումից, անհրաժեշտ է լինելու զգալիորեն
բարձրացնել կապիտալի և աշխատանքի արտադրողականությունը՝ ընդլայնելով
քաղաքացիներին հասանելի տնտեսական հնարավորությունների դաշտ:
Կառավարությունը համախառն գործոնային արտադրողականության տարեկան առնվազն 15% աճ և դրանով օգնելու եմ մարդկանց աշխատանքով և տնտեսության ֆինանսավորման:

ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԿԱՊԻՏԱԼԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ

Ես Ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավման համատեքստում մշակելու եմ
օրենքի նախագիծ՝ հստակ ամրագրելով ծնունդների խրախուսումներն ու
բազմազավակ ընտանիքներին տրամադրվող սոցիալական երաշխիքները, այդ
թվում՝ ընտանիքներին 3-րդ և հաջորդ երեխաների համար մինչև 6 տարեկանը
ամսական 150,000 դրամ ֆինանսական աջակցություն տրամադրելու ձև։ Ես կարևորում եմ, միգրանտների, այդ թվում` վերադարձող միգրանտների տնտեսական և մարդկային ներուժի ուղղորդումը երկրի զարգացման գործին: Միգրացիոն քաղաքականության ոլորտում Կառավարության առաջնահերթությունները հետևյալն են. միգրացիայի կառավարման համակարգի ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների իրականացում, միգրացիոն գործընթացների կառավարմանն ուղղված համակարգերի թվայնացում, քաղաքացիներին (այդ թվում՝ օտարերկրյա) տրամադրվող ծառայությունների թվայնացում, պարզեցում և ավտոմատացում, օտարերկրյա քաղաքացիներին Հայաստանի Հանրապետությունում աշխատանքի թույլտվության և կացության տրամադրման համակարգի թվայնացում և պարզեցում։ Մարդկանց գիտելիքների և հմտությունների ուղղությամբ ներդրումները երկրի զարգացման գրավականն են: Կրթության ոլորտում
նախատեսվող աշխատանքները միտված են լինելու քաղաքակիրթ, ստեղծագործ,
նախաձեռնող, կարողունակ, մրցունակ և ապագան իր սեփական երկրում
պատկերացնող քաղաքացու ձևավորմանը: Ոլորտի զարգացումը սերտորեն
կապակցվելու է պետության զարգացման ռազմավարությանը և
գերակայություններին:

ԻՆՍՏԻՏՈՒՑԻՈՆԱԼ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ

Հանրային ծառայության և մարդկային ռեսուրսների կառավարման
բնագավառում ես նախաձեռնելու եմ մի շարք քայլեր.
Վերանայվելու և ամրացնելու եմ հանրային ծառայության համակարգը՝
ապահովելով միասնական հորիզոնական համակարգ, մասնավորապես
պետական համակարգում աշխատողների կարգավիճակը սահմանող,
պաշտոնների դասակարգման, աշխատանքի ընդունման ու ազատման,
կատարողականի գնահատման, վերապատրաստումների, աշխատանքի
կազմակերպման և այլ հարաբերությունները կարգավորող միասնական
օրենսդրություն: Առանցքային բարեփոխումներ եմ իրականացնելու հանրային ծառայության գրավչությունը բարձրացնելու ուղղությամբ, ներառյալ վարձատրության ու
պարգևատրման համակարգերի վերանայումը, հորիզոնական շարժունության
ապահովումը, գրավչությունը մեծացնող աշխատանքային միջավայրի
ձևավորումն ու պայմանների ներդրումը: Բերալավելու եմ պետական ծառայողների կրթության, ուսուցման ու վերապատրաստման գործող համակարգը, ներդրվելու են տեխնոլոգիական առաջադեմ լուծումներ, ուսուցման հնարավորություններ, վերանայվելու է կարողությունների ու գիտելիքի զարգացման քաղաքականությունը՝ մարդկային կապիտալի զարգացման, պետական հատվածում տաղանդների ներգրավման ու պահպանման նպատակով: Ապահովվելու եմ պետական հատվածում անձնակազմի հավաքագրման ճկուն համակարգեր՝ բարձր արհեստավարժ ներուժի և տաղանդներ ներգրավելու համար, այդ թվում՝ ակտիվացնելով ջանքերը սփյուռքի ներուժի ներգրավման ուղղությամբ:

Էկոլոգիա

Մաս 1՝ Ուսումնասիրում ենք կառավարության ծրագիրը

• Ուսումնասիրում ենք զբոսաշրջության ոլորտը  կառավարության տարբեր տարիների ծրագրերում՝
  • 2017-2022թթ՝ էջ 51
  • 2018 թ՝ էջ 27
  • 2019 թ՝ էջ 48
  • 2021-2026թթ՝ էջ 38
• Դուրս գրել ոլորտի զարգացմանը վերաբերվող այն կետերը, որոնք կարևորում եք
  
• 1.3. ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ
• ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՅԻ ԴԵՄ ՊԱՅՔԱՐ
  
• ՀՀ կառավարությունը շարունակելու է ջանքեր գործադրել ՀՀ Սահմանադրությամբ,
• միջազգային իրավունքի հանրաճանաչ սկզբունքներով և ՀՀ օրենքներով երաշխավորված
• մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության արդյունավետ
• քաղաքականության մշակման և իրականացման համար: Արդարադատության ոլորտում ՀՀ կառավարության բարեփոխումներն ուղղված են լինելու ՀՀ Սահմանադրության փոփոխություններից բխող օրենսդրության արդիականաց 17 մանը, մարդու իրավունքների և ազատությունների առավել արդյունավետ պաշտպանությանը, դատական համակարգի մատչելիության և արդյունավետության ապահովմանը, նորարարական լուծումների միջոցով արդարադատության համակարգի նպատակների իրացմանը: Նոր դատական օրենսգիրքը սահմանադրական օրենքի մակարդակում նախատեսում է վերհանված խնդիրների լուծումները, որոնք ներառում, բայց չեն սահմանափակվում ստորև նշված հիմնական լուծումներով՝ դատական համակարգում տարբեր ատյանների դատարանների լիազորությունների համակարգը պետք է լինի հստակ տարանջատված և բալանսավորված, անհրաժեշտ է կատարելագործել դատարանների և դատավորների ներքին անկախության ապահովման մեխանիզմները, դատական գործընթացներում հնարավորինս պետք է անցում կատարել էլեկտրոնային ձևաչափերի կիրառմանը, անհրաժեշտ է վերանայել դատական քննության ընթացակարգը՝ ներդնելով ժամանակակից գործիքներ, դատարանների արդյունավետությունը բարձրացնելու և ծանրաբեռնվածությունը թեթևացնելու նպատակով անհրաժեշտ է խթանել վեճերի այլընտրանքային լուծման եղանակների զարգացմանը: ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրման համար պետք է բարձրացվի դրա հասանելիությունը, և սահմանվեն նոր գործուն մեխանիզմներ: Անչափահասների արդարադատության ոլորտում բարեփոխումներն ուղղված են լինելու երեխաների համար արդարադատության հասանելիություն ապահովող կառուցակարգերի ստեղծմանը և զարգացմանը, իրավախախտ, տուժող, վկա երեխաների իրավունքների պաշտպանությանը և անհրաժեշտ առանձնահատկությունների արտացոլմանը ՀՀ օրենսդրության մեջ և պրակտիկայում: Արդարադատության համակարգի նկատմամբ քաղաքացիների և բիզնեսի սպասումներն արդարացնելու նպատակով հարկադիր կատարման ոլորտում պետք է իրականացվեն բարեփոխումներ, որոնք ուղղված կլինեն ՀՀ-ում ներկայումս գործող հարկադիր կատարման ենթակա ակտերի՝ սահմանված պահանջների արդյունավետ, համաչափորեն, սեղմ ժամկետներում և կողմերի իրավունքների պահպանմամբ իրականացմանը՝ միաժամանակ 18 ապահովելով տեղեկատվական համակարգերի համակցումը խոցելի խմբերի իրավունքների երաշխավորմանը, ինչպես նաև բիզնես միջավայրի բարելավմանը:
• Ինչ ընդհանուր գաղափարներ կան, որ բոլոր տարիներին էլ  շեշտադրվել է
• Ինչպես է իրագործվել կառավարության ծրագիրը  ձեր դիտարկմամբ

ՀՀ կառավարությունը ներկայացնում է 2017-2022 թվականների ժամանակահատվածում երկրի կայուն զարգացումը երաշխավորող գործունեության ծրագիր, որի առանցքը
կազմում են լայնամասշտաբ բարեփոխումները: Այն հենվում է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ուղերձի, Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցության և Հայ
Յեղափոխական Դաշնակցության նախընտրական ծրագրերի և կոալիցիոն հուշագրի
սկզբունքների վրա, ինչպես նաև լայն հասարակությունում շրջանառվող առաջադեմ
գաղափարների վրա:
Ծրագիրը միտված է առարկայական, բայց միևնույն ժամանակ ինստիտուցիոնալ
և հեռանկարային լուծումներ տալու հասարակությունում լայն քննարկման առարկա
դարձած այն ախտորոշումներին, որ 2017 թվականի սկզբին հրապարակեց ՀՀ կառավարությունը: ՀՀ կառավարությունը նպատակադրված է ապահովել մեր երկրի անվտանգությունը,
ինչպես նաև այդ գերագույն խնդիրը հաջողությամբ լուծելու համար անհրաժեշտ տնտեսական առաջընթացը՝ արտացոլելով այն կարճաժամկետ և միջնաժամկետ հեռանկարում:
Ծրագիրը միտված է կայուն տնտեսական աճի միջոցով ապահովելու ամուր պաշտպանությամբ կոփված խաղաղություն, ներառական աճ՝ հանրության բոլոր հատվածների
համար, հանրային կյանքում ակտիվ ներգրավվածություն՝ Հայաստանի բոլոր քաղաքացիների համար: Հայաստանը պետք է դառնա ամբողջ հայության միավորման, նրա հնարավորությունների, կարողությունների, կապերի օգտագործման և ամբողջ ներուժի իրացման
կենտրոն: Սույն ծրագրով նախատեսվող բարեփոխումների կենտրոնում ՀՀ քաղաքացին է,
իսկ ծրագրի հաջողության գրավականը մեր քաղաքացիների նախաձեռնողական և
ակտիվ մասնակցությունն առաջարկվող բարեփոխումներին: Այդ բարեփոխումները
պետք է ապահովեն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու բարեկեցիկ կյանքով
ապրելու հնարավորություններն ու կարողություններն անընդհատ ընդլայնելու կայուն
երաշխիքները:
Նման իրավունքների իրացումը կարող է արդյունավետ իրագործվել միայն գործուն
սահմանադրաիրավական համակարգում: Այս առումով առավել, քան կարևոր է ապահովել ՀՀ
Սահմանադրությամբ ամրագրված խորհրդարանական կառավարման համակարգին սահուն
անցումը: ՀՀ կառավարությունը կներդնի բոլոր ջանքերը խորհրդարանական համակարգում պետական կառավարման արդյունավետությունը, հանրության առջև իշխա-
4
նության պատասխանատվությունը և հաշվետվողականությունը, իրավունքի գերակայությունն
ապահովող օրենսդրական հիմքեր ստեղծելու գործում:

Էկոլոգիա

Ամենավտանգավոր կղզիները աշխարհում

Լողափերը և բաց տարածությունները միշտ գրավում են զբոսաշրջիկներին: Ի դեպ, զբոսաշրջիկների համար առավել հայտնի և թեժ կետեր են համարվում նրանք, որոնք հայտնի են իրենց էկզոտիկ բնությամբ և հետաքրքիր իրադարձություններով: Մեր ամենավտանգավոր լողափերի ցուցակում մենք կկիսվենք ձեզ հետ մանրամասն տեղեկություններով, որոնք պետք է հիշեք: Սա հնարավորություն կտա միշտ ունենալ գործողությունների երկրորդ պլան իրադրությունների վատ դասավորման դեպքում: Ահա և աշխարհի 10 ամենավտանգավոր լողափերի (կղզիների) ցանկը:

 Գալվեստոն, Տեխաս 

Լողափը անվանված է այն կղզու պատվին, որի վրա այն գտնվում է: 1910 — ական թթ. սկսած գրանցվել է ավելի քան 10 հարձակում: Առավել վտանգավոր հարձակումները կատարել են շնաձկները և այլ կենդանիներ: Թեև դեպքերի քանակը գնալով պակասում է, միևնույն է, նրանք, ովքեր գնում են այդ լողափ հանգստանալու, պետք է զգուշանան:

 Սիուատանեխո,Մեքսիկա

Գտնվելով Խաղաղ օվկիանոսի ափին` Սիուատանեխո լողափը շատ գրավիչ վայր է հանդիսանում: Ծովափը տարածաշրջանի և ամբողջ աշխարհի ուշադրության կենտրոնում էր, քանի որ այստեղ տեղի էին ունենում շնաձկների բազմաթիվ հարձակումներ այցելուների վրա: Տեղացիներն իրենց վրա են վերցրել նախաձեռնությունը, որպեսզի նվազագույնի հասցնեն հարձակումների հաճախականությունը և հաղթահարեն մարդկանց մոտ վախի զգացումը:  

Հյուսիսային Ավստրալիայի ծովափ

Լողափը, որ գտնվում է այս ափին, ֆաունայի բազմաթիվ տեսակների համար ապաստան է դարձել: Ամբողջ տարվա ընթացքում բազմաթիվ զբոսաշրջիկներ են այցելում այս վայրերը: Այս լողափի ամենավտանգավոր կենդանիներից մեկը մեդուզան է: Ավելի քան 60 մարդ զոհվել է նրանց թունավոր խայթոցներից:

 Սոլոնա Բիչ, Կալիֆորնիա 

Այս վայրը հատկանշական է նրանով, որ այստեղ կան շնաձկների անհամար խմբեր: Հենց այստեղ դուք պետք է չափազանց զգուշավոր լինեք: Եթե դուք լավ չեք լողում, ապա կարող եք շնաձկների նախաճաշը դառնալ:  

 Ֆլորիդայիլողափ` BrevardCounty

Ֆլորիդա նահանգի լողափերը շատ գեղեցիկ և գրավիչ են: Հայտնի են շնաձկների ավելի քան 100 հարձակումներ մարդկանց վրա: Մարդկանց թիվը, ովքեր գալիս էին լողափ ուղղակի զբոսնելու համար, բավականին կրճատվել է:

 Հարավային Կարոլինա, Հորրիշրջան

Երկիրը հայտնի է բազմաթիվ գեղեցիկ և էկզոտիկ լողափերով: Միրթլ-Բիչը նույնպես հայտնի լողափ է, որը գտնվում է այս շրջանում: Այցելուների թիվը տարեցտարի ավելանում է: Վերջին 100 տարիների ընթացքում ավելի քան 50 մարդ ենթարկվել է շնաձկների հարձակումների:

Ուեսթ- Էնդ, Բահամյանկղզիներ

Ծովափնյա հանգստի բոլոր սիրահարները, որոնք գալիս են Վեսթ-Էնդ, պետք է միշտ ուշադիր և զգույշ լինեն: Տեղանքը հայտնի է վագրային շնաձկների առկայությամբ, որոնք շատ ավելի վտանգավոր են, քան կարող եք պատկերացնել: Հարձակման մասին հայտարարությունները՝ համեմատած այլ լողափերի հետ, այնքան էլ շատ չեն, բայց համենայն դեպս պետք է շատ զգույշ լինել:

 Օախուիհյուսիսայինափը, Հավայի

Պատճառներից մեկը, որը այս լողափը վտանգավոր է դարձնում, սերֆինգն է: Սերֆինգիստների մեծ մասը այստեղ է գալիս ձմռան ամիսներին, քանի որ այդ ժամանակ ալիքները չափազանց մեծ են: Չնայած որ բազմաթիվ զբոսաշրջիկներ են այցելում այս լողափը, ոչ բոլորն են պահպանում անվտանգության կանոնները վագրային շնաձկներից և այլ կենդանիներից խուսափելու համար, որ բնակվում են այնտեղ:

 Լոնգ- Բիչկղզի, Նյու-Ջերսի

Միգուցե դուք որոշ ֆիլմեր եք դիտել ծովային ֆլորայի ու ֆաունայի մասին` այս լողափի հետ կապված: Նկարահանումների այստեղ իրականացնելը պայմանավորված է նրանով, որ այս վայրերում շատ շնաձկներ կան: Միայն 1916թ.-ին գրանցվել են հարձակումների բազմաթիվ դեպքեր:

 Սմիրնալողափ, Ֆլորիդա

Աշխարհի ամենավտանգավոր լողափն է: Իհարկե, այս կղզին չափազանց գայթակղիչ վայր է: Սակայն եթե խոսքը գնում է վտանգավորության մասին, ապա այն առաջին տեղում է հայտնվում: Ցայսօր ավելի քան 100 մարդ է ենթարկվել շնաձկների հարձակումների: Այս գիշատիչները կարող են մահացու լինել, առավել ևս այն ժամանակ, երբ նրանց զոհը ոչինչ չի կասկածում հարձակման մասին:   

Ռեյունյոն

կղզին ամենավտանգավոր կղզու իր համբավը ստացել է շնաձկների հարձակումների պատճառով: 2011 թվականից կղզու ջրերում գրանցվել է շնաձկների 20 հարձակում և 7 մահ: Աշխարհում շնաձկներից հարձակումների մահերի 13 տոկոսը տեղի է ունենում այդ կղզու մոտ:

Ֆրեյզեր կղզի, Ավտրալիա

Ֆրեյզեր կդզու լողափերը փակ են լողալու համար: Այնտեղ վխտում են շնաձկները, մեդուզաները, իսկ կղզու խորքում` վտանգավոր սարդերը:

Գանսբայ, Հարավային Աֆրիկա

Լողափից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա անցնում է այսպես կոչված «Shark Alley» ջրանցքը, որտեղ ապրում են հսկայական քանակությամբ ծովակատուներ: Վտանգը կայանում է նրանում, որ ջրակատուները գրավում են մեծ սպիտակ շնաձկներին:

Շենչժեն, Չինաստան:

Այդ լողափում այնքան շատ մարդ կա, որ կարելի է հեշտությամբ իրար կորցնել, ինչի պատճառով շատ երեխաներ են խեղդվում:

Քուինսլենդ և Ավստրալիայի ողջ հյուսիսային տարածքը

Ամեն տարի, հոկտեմբերից մինչև ապրիլ հարյուրավոր լողափեր փակվում են մեդուզաների հսկայական քանակության պատճառով:

Վոլուսի կոմսություն, Ֆլորիդա

Վոլուսիի լողափերում նույնպես ենթարկվում են շնաձկների հարձակման: Սակայն լողափի վտանգավորության պատճառը դա չէ: 1997 թվականից մինչև 2006 թվականը այնտեղ գրանցվել է 71 մահ կայծակի հարվածներից:

Չոուպատի Բիչ, Հնդկաստան

Այդ լողափն արդեն վաղուց հայտնի է իր աղտոտվածությամբ: Ջուրը պիտանի չէ լողալու համար:

Կոպակաբանի լողափ, Բրազիլիա

Այդ լողափում ամենամեծ վտանգը հանցագործություններն են: Գողությունը և կողոպուտն այնտեղ սովորական բաներ են:

Աթոլ Բիկինի, Մարշալյան կղզիներ, ԱՄՆ

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային մշակութային ժառանգությունն այդ լողափը մտցրել է ամենավտանգավորների ցուցակում երկու պատճառով. ճառագայթման և շնաձկների: Կղզիներում կատարվել է 67 միջուկային փորձարկում:

Կարմիր եռանկյունի, Կալիֆոռնիա

Մարդկանց վրա շնաձկների գրանցված հարձակումների 11 տոկոսը տեղի է ունեցել այստեղ:

Playa Zipolite, Մեքսիկա

Ասում են Zipolite բառը նշանակում է «մահացածների լողափ»: Այն հայտնի է իր վտանգավոր հոսանքներով:

Ամազոնի լողափ, Բրազիլիա

Ամազոնի ջրերում վխտում են պիրանյաներ, անակոնդաներ, կոկորդիլոսներ և էլեկտրական օձաձկներ:

Էկոլոգիա: Տավուշ հանգստի տուրիզմ

Մարզի բնությունը գեղատեսիլ է։ Ընդհանուր մակերեսի 51%-ը զբաղեցնում են խառը անտառները, որոնք աչքի են ընկնում բուսական և կենդանական աշխարհի բազմազանությամբ, բնական ժառանգության անզուգական հուշարձաններով։ Բնության նախաստեղծ վիճակի պահպանության, առավել հարստացման և տեղական պայմաններում նոր տեսակների ստացման նպատակով Աղստևի ավազանում ստեղծվել է Դիլիջանի ազգային պարկը և Իջևանի անտառային այգին` դենդրոպարկը։ Մարզի և հատկապես Աղստևի հովտի բնակլիմայական պայմանները (մեղմ կլիմա, թթվածնով հարուստ լեռնային մաքուր օդ, հանքային բուժիչ ջրեր, անտառներ, դեղաբույսերով հարուստ լեռնաշխարհ) չափազանց նպաստավոր են բնակչության հանգստի կազմակերպման, առողջության վերականգնման և միջազգային տուրիզմի ծավալման համար։

ՀՀ Տավուշի մարզի տարածքը չափազանց հարուստ է պատմամշակութային կառույցներով՝ վանքային համալիրներ, բերդեր, խաչքարեր, կամուրջներ, դամբարաններ, հուշակոթողներ, հուշաղբյուրներ: Հատկանշական են Գոշավանքը, Հաղարծնի ու Մակարավանքի համալիրները, Տավուշի բերդը և այլն։

Էկոլոգիա. Վառելիաէներգետիկ ռեսուրսներ, Ռեկրեացիոն ռեսուրսներ և Զբոսաշրջության ոլորտը կառավարության ծրագրում

Մաս առաջին

1. Նկարագրել վառելիքային ռեսուրսները ըստ բաշխվածության
2. Վառելիքային ռեսուրսների ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա
3. Ինչ ենք հասկանում ռեսուրսաապահովվածություն ասելով։
4. Համեմատել  վառելիքային ռեսուրսները (նավթ, բնական գազ, ածուխ)՝դիտարկելով դրանք տնտեսական, ռեսուրսապահովության և էկոլոգիական տեսանկյուններից:
5. Ոչ ավանդական էլեկտրաէներգայի աղբյուրներ՝ դրանց բաշխվածությունը և տնտեսական ու բնապահպանական նշանակությունը։

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերություն. ընդհանուր բնութագիր

Արդյունաբեության կարևորագույն ճյուղերից է վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը:

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունն արդյունաբերության բոլոր ենթաճյուղերին, տրանսպորտին, գյուղատնտեսությանը և սպասարկման ոլորտին մատակարարում է էլեկտրաէներգիա և վառելիք, իսկ քիմիական արդյունաբերությանը` հումք: 

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը մեծ ազդեցություն ունի նաև տնտեսության տեղաբաշխման վրա: 

Օրինակ

Հայտնի է, որ էներգատար արտադրությունները տեղաբաշխվում են հենց վառելիքային ռեսուրսների և էժան էլեկտրաէներգիայի արտադրության շրջաններում:

Կատարել ուսումնասիրություններ՝ օգտվելով համացանցային աղբյուրներից։ Նյութը հրապարակել վերլուծության տեսքով։

Աշխարհում արագ աճում է վառելիքի և էներգիայի սպառման ծավալը, քանի որ մի կողմից աճում է բնակչության թիվը, իսկ մյուս կողմից` մեկ շնչի հաշվով սպառվող էլեկտրաէներգիայի քանակը:

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը կազմված է հետևյալ ճյուղերից՝  վառելիքային արդյունաբերությունից և էլեկտրաէներգետիկայից։

Վառելիքային արդյունաբերությունը ծանր արդյունաբերության ճյուղերի համախումբ է (ամբողջություն է), որոնք արդյունահանում և վերամշակում են վառելիքի տարբեր տեսակներ:

Այն ներառում է հետևյալ ճյուղերը.

Ծանր արդյունաբերությունը գերազանցապես արտադրամիջոցներ արտադրող արդյունաբերության ճյուղերի համախումբ է:Այն ներառում է արդյունահանող արդյունաբերությունը և մշակող արդյունաբերության մի մասը, վառելիքային արդյունաբերությունը, էլեկտրաէներգետիկան, սև և գունավոր մետաղաձուլությունը, մեքենաշինությունը, քիմիական, անտառային, փայտամշակման, շինանյութերի արդյունաբերությունը և այլն:

Առանձնացվում է վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերության զարգացման 3 փուլ՝ ածխային, նավթագազային և ժամանակակից` անցումային։ 

Մինչև 20-րդ դարի երկրորդ կեսը գլխավոր վառելիքը եղել է ածուխը, որին բաժին էր ընկնում օգտագործած վառելիքի կեսից ավելին: Այս ժամանակաշրջանն անվանում են ածխային փուլ: 20-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսվել է նավթագազային փուլը. կտրուկ նվազել է պինդ վառելանյութի (ածուխ, տորֆ, վառելափայտ) բաժինը, աճել է նավթի ու գազի բաժինը։
 

20-րդ դարի 70-­ական թվականներից սկսվում է ժամանակակից` անցումային փուլը, որին բնորոշ են  նավթագազային պաշարների սպառման վտանգը, միջուկային վառելիքի, էներգիայի վերականգնվող և ոչ ավանդական տեսակների (արեգակնային, մակընթացային, ծովի ալեբախության, քամու, երկրաջերմային էներգիայի) բաժինների ավելացումը:

Ածխարդյունաբերությունը: Ներկայումս ածուխ արդյունահանվում է աշխարհի ավելի քան 60 երկրներում: Քարտեզի ուսումնասիրությունից հետո կարելի է նկատել, որ առաջատարներն են Չինաստանը (համաշխարհային հանույթի ավելի քան 1/4-­ը), ԱՄՆ-­ը, Հնդկաստանը, Ավստրալիան, Ռուսաստանը և այլն: 

Նավթարդյունաբերությունը վառելիքային արդյունաբերության գլխավոր ճյուղն է: Այժմ մարդկության օգտագործած էներգիայի 40 %-­ը բաժին է ընկնում նավթին: Նավթ արդյունահանում են աշխարհի ավելի քան 80 երկրներում:

Օրինակ

Նավթի հանույթի ծավալով աշխարհում առաջատար երկրներն են Ռուսաստանը, Սաուդյան Արաբիան, ԱՄՆ­ը, Մեքսիկան, Իրանը, Վենեսուելան, իսկ ներկրման ծավալով` Չինաստանը, ԱՄՆ­ը, Ճապոնիան, Արևմտյան Եվրոպայի երկրները:

Հարկ է նշել, որ նավթարդյունաբերությունը բավականին մեծ վնասներ է հասցնում շրջակա միջավայրին՝ հանգեցնելով ջրային, օդային, հողային ռեսուրսների աղտոտոմանը:

Նավթատար նավերի վթարի հետևանքները

Ներկայումս համաշխարհային առևտրում նավթը ձեռք է բերել առանձնահատուկ նշանակություն և բացի տնտեսական գործոն լինելուց` նաև հզոր քաղաքական գործոն է։ 

Գազարդյունաբերությունն աշխարհի վառելիքային արդյունաբերության ամենաարագ աճող ենթաճյուղն է: Շատ կարևոր է նաև, որ նավթի համեմատությամբ այն էկոլոգիապես մաքուր է, իսկ պաշարներն ավելի մեծ են։

Գազարդյունաբերության զարգացումը սկսվել է անցած դարի 50­-ական թվականներից։

Վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսներ ( նավթ, գազ ածուխ )

Երկրի նստվածքային թաղանթում տարածված այրվող, յուղանման, յուրահատուկ հոտով հեղուկ է, կարևորագույն օգտակար հանածո, արժեքավոր բնական պաշար: Նավթը տարբեր մոլեկուլային զանգվածով գազային, հեղուկ ու պինդ սահմանային, ցիկլիկ և արոմատիկ ածխաջրածինների, ինչպես նաև թթվածին, ծծումբ ու ազոտ պարունակող օրգանական միացությունների խառնուրդ է: Լինում է բաց շագանակագույնից (գրեթե անգույն) մինչև գորշ (գրեթե սև) գույնի: Նավթի մեջ լուծված են մեթան, էթան, պրոպան, բութան, ջրային գոլորշիներ, երբեմն՝ նաև ազոտ, ածխաթթվական գազ, ծծմբաջրածին, հելիում, արգոն, որոնք կոչվում են նավթին ուղեկցող գազեր:

  Նավթի առաջացումը. Կան նավթի անօրգանական և օրգանական ծագման վարկածներ: Ըստ անօրգանական ծագման վարկածի՝ նավթն առաջանում է Երկրի միջուկը կազմող մետաղների (մասնավորապես՝ երկաթի) կարբիդներից: Երկրի ընդերքում բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման պայմաններում երկաթի կարբիդի ու ջրի փոխազդեցությամբ առաջանում են ածխաջրածիններ, որոնք բարձրանում են երկրակեղևի վերին շերտեր և հավաքվում ծակոտկեն ապարներում:

Ըստ օրգանական ծագման վարկածի՝ նավթն առաջացել է միլիոնավոր տարիների ընթացքում` բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման պայմաններում ջրային բույսերի, կենդանիների ու միկրոօրգանիզմների մնացորդների քայքայումից:

Նավթը, առանց չափազանցության, համարվում է «սև ոսկի», և նավթի հանքեր ունեցող երկրներն այսօր մեծ առավելություններ ունեն:

Բնական գազեր

Բնական գազերը երկրակեղևում առաջացող գազային ածխաջրածիններն են: Դրանք հիմնականում կազմված են 80–90% մեթանից, 2–3% էթանից, պրոպանից, բութանից, քիչ քանակությամբ ծծմբաջրածնից, ազոտից և այլ իներտ գազերից: Բնական գազերն առաջանում են նստվածքային ապարներում պարունակվող օրգանական նյութերի փոխակերպման հետևանքով և կուտակվում են գազի տեղաշարժման ճանապարհին հանդիպող բնական խոռոչներում: Բնական գազի ամենախոշոր հանքավայրերը գտնվում են ԱՄՆ-ում, Ալժիրում, Իրանում, Նիդեռլանդներում, Ռուսաստանում (Արևմտյան Սիբիր):

ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ էներգիայի պահանջարկի ավելի քան 20 տոկոսը բավարարում է բնական գազը։ Իսկ ինչպե՞ս է այն առաջանում։ Ի՞նչ պրոցեսներով այն պետք է անցնի, որ պատրաստ լինի օգտագործման համար։ Գազի որքա՞ն պաշար է մնացել։

Շատ գիտնականներ ենթադրում են, թե հազարավոր տարիներ առաջ բույսերի, կենդանիների, այդ թվում նաև պլանկտոնների մնացորդների քայքայման հետևանքով է առաջացել բնական գազը։ Ըստ այդ թեորիայի՝ երկար ժամանակի ընթացքում բակտերիալ քայքայման, երկրի վրա գտնվող նստվածքային ապարների ճնշման և երկրի խորքից եկող ջերմության հետևանքով օրգանական նյութերը փոխակերպվել են բրածո վառելիքի՝ քարածխի, գազի և նավթի։ Ժամանակի ընթացքում գազի մեծ մասը տեղաշարժման ճանապարհին կուտակվել է բնական խոռոչներում՝ երբեմն ձևավորելով գազային ահռելի հանքավայրեր կամ գազի հանքակույտեր, որոնք պահված են եղել կարծր ապարների շերտի տակ։ Որոշ հանքավայրեր ահռելի են, և դրանցում գազի պաշարը հասնում է տրիլիոնավոր խորանարդ մետրի։ Ինչպե՞ս են հայտնաբերվում գազի պաշարները։

 Ածուխ

Ածուխները պինդ, ածխածնով հարուստ այրվող օգտակար հանածոներ են, որոնք առաջացել են Երկրի ընդերքում՝ միլիոնավոր տարիների ընթացքում` հնագույն բույսերի մնացորդների բարդ քիմիական և երկրաբանական փոխարկումների հետևանքով: Միլիոնավոր տարիներ առաջ ներկայիս քաղաքների, դաշտերի ու անտառների տեղում աճել են հնագույն ծառեր: Ժամանակի ընթացքում այդ ծառերը մահացել են, ընկել ճահճոտ հողին, իսկ դրանց տեղում աճել են նորերը և այդպես շարունակ: Աստիճանաբար կուտակվել է այդ ծառերի մնացորդների հաստ մի շերտ: Տարիների ընթացքում միկրոօրգանիզմների ազդեցությամբ և օդի դժվարացած ներհոսքի պայմաններում այդ շերտի ոչ լրիվ քայքայման հետևանքով առաջացել է տորֆ: Վերջինս ծածկվել է գետերով հարթավայրեր բերվող տիղմով և ավազով: Ժամանակի ընթացքում հանքային լուծույթների, բարձր ճնշման և ջերմաստիճանի պայմաններում տորֆը փոխարկվել է սկզբում գորշ ածխի, այնուհետև՝ քարածխի, ավելի ուշ՝ անտրացիտի: Ածխածնի պարունակությունը գորշ ածուխներում կազմում է 55–78%, քարածուխներում՝ 75–92%, անտրացիտում՝ մինչև 98%: Ածխածնի պարունակության մեծացմամբ բարձրանում է հանածոյի ջերմատվությունը: Ածուխներին հաճախ անվանում են «արեգակնային պահածո»: Եվ դա ունի իր տրամաբանությունը, որովհետև տարիների ընթացքում արեգակնային էներգիան կուտակվում է բույսերում, որոնք այդ էներգիայի օգնությամբ ջրից, ածխաթթու գազից և հանքային աղերից, սինթեզում են իրենց կենդանի մարմինը: Արդյունահանված ածուխներն այրվում են և ջերմության ձևով մեզ վերադարձնում հեռու-հեռավոր ժամանակներում բույսերի ամբարած այդ էներգիան: Ածուխները կազմված են օրգանական (այրվող) և անօրգանական բաղադրիչներից: Օրգանական մասը կազմում են ջուրը (գորշ ածխի մոտ 50%-ը) և կալցիումի, երկաթի, ալյումինի, կալիումի  նատրիումի սիլիկատները  ֆոսֆատները,,սուլֆիդներն ու սուլֆատները: Ածխի համաշխարհային ընդհանուր պաշարները գնահատվում են 13,5 տրիլիոն տոննա, որից 51,5%-ը քարածուխն  է, 48,5%-ը` գորշ ածուխը: Ածուխները հրաշալի վառելանյութ են, օգտագործվում են նաև որպես հումք մետաղաձուլության և քիմիական արդյունաբերության մեջ:Քարածուխը սև կամ գորշասև է՝ ուժեղ փայլով: Պարունակում է ավելի քիչ բուսական մնացորդներ և ունի ածխացման ավելի բարձր աստիճան, քան գորշ ածուխը:

Քարածխի մեծ պաշարներ կան ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում, Մեծ Բրիտանիայում, ՌԴ-ում, Ուկրաինայում, Չինաստանում, Հնդկաստանում, Ավստրալիայում:

Քարածխի կոքսացման՝ առանց օդի մուտքի բարձր ջերմաստիճաններում (1000–1200^օC) տաքացման միջոցով ստացվում են կոքսագազ և քարածխային խեժ:

Մաս երկրորդ

Անհատական աշխատանքներ։ Սովորողն ընտրում է թեմաներից մեկը։

• Ատոմային էներգետիկա

Միջուկային էներգիա կամ ատոմային էներգիա, միջուկային տարբեր ռեակցիաների՝ միջուկի ճեղքման, ջերմամիջուկային ռեակցիաների և ռադիոակտիվ տրոհման ժամանակ անջատվող էներգիա։ Դրսևորվում է որպես ալֆա-, բետա- մասնիկների, նեյտրոնների, ճեղքված միջուկների կինետիկ էներգիա կամ առաքվող գամմա ճառագայթման էներգիա և կարող է այդ մասնիկների ու ճառագայթների կլանումից հետո փոխարկվել ջերմային կամ էլեկտրական էներգիայի։

Ատոմային միջուկների կայունությունը որոշվում է կապի էներգիայով։ Որքան ավելի կայուն է միջուկը, այնքան մեծ է կապի էներգիան։ Մեկ նուկլոնին բաժին ընկնող տեսակարար կապի էներգիան Մենդելեևի պարբերական աղյուսակի միջին տարրերի համար մոտավորապես հավասար է 8 Մէվ-ի և փոքրանում է ամենաթեթև ու ամենածանր միջուկների դեպքում։ Հետնաբար, էներգիա անջատվում է միջուկային այնպիսի փոխարկումների (ռեակցիաների) ժամանակ, երբ առաջանում են կայուն (միջին մեծության) միջուկներ, այսինքն՝ ծանր միջուկների ճեղքման և թեթև միջուկների միացման դեպքում։

{\displaystyle {}_{92}^{238}\mathrm {U} } + {\displaystyle n} -→ {\displaystyle {}_{92}^{236}\mathrm {U} } -→ {\displaystyle {}_{52}^{137}\mathrm {Te} } + {\displaystyle {}_{40}^{97}\mathrm {Zn} } {\displaystyle +2n}

ճեղքման ռեակցիայի ժամանակ անջատվում է 100 Մէվ-ից ավելի էներգիա՝ իբրև նոր ծնված միջուկների ({\displaystyle {}_{52}^{137}\mathrm {Te} } և {\displaystyle {}_{40}^{97}\mathrm {Zn} }) և երկու նեյտրոնի կինետիկ էներգիա։

Տրիտոնի ({\displaystyle {}_{1}^{3}\mathrm {T} }) և դեյտրոնի ({\displaystyle {}_{1}^{2}\mathrm {D} }) միացման{\displaystyle {}_{1}^{3}\mathrm {T} } + {\displaystyle {}_{1}^{2}\mathrm {D} } -→ {\displaystyle {}_{2}^{4}\mathrm {He} } + n

ռեակցիայի ժամանակ անջատվում է 17,6 Մէվ էներգիա։ Միջուկային տարբեր փոխարկումների ընթացքում անջատվող էներգիայի որոշման համար կարելի է օգտվել Էյնշտեյնի հայտնի առնչությունից՝ΔE = Δmc²,

որտեղ Δm-ը զանգվածի պակսորդն է, c-ն լույսի արագությունը վակուումում։

Միջուկների ճեղքման և միացման ռեակցիաների միջոցով օգտակար էներգիայի ստացումը հնարավոր է, եթե նախապես ապահովված են ֆիզիկական որոշ պայմաններ։ Օրինակ, որպեսզի T + D սինթեզի ռեակցիան ինքնուրույն ընթանա պլազմայում, անհրաժեշտ է, որ վերջինս տաքանա մինչև միլիոնավոր և ավելի բարձր ջերմաստիճաններ՝ պայման, որ տեղի ունի աստղերի ընդերքում, բայց շատ դժվար է ստեղծել Երկրի վրա։ Ներկայումս ընդունվում է, որ աստղերի, այդ թվում և Արեգակի էներգիան առաջանում է այդպիսի սինթեզի ռեակցիաների հետևանքով։

Միջուկների միացման և ճեղքման շնորհիվ միջուկային էներգիա ստանալու հնարավորությունը տեսականորեն ապացուցվել է դեռևս 1930-ական թվականներին։ Սակայն այդ հնարավորությունը իրականացվեց 1945 թվականին և 1954 թվականին, երբ փորձարկվեցին առաջին միջուկային զենքերը՝ ատոմային և ջրածնային ռումբերը։ Երկու դեպքում էլ միջուկային էներգիան անջատվում էր հուժկու պայթյունի ձևով և հնարավոր չէր այն օգտագործել խաղաղ նպատակներով։ Միջուկային վառելիքի խաղաղ օգտագործումը հնարավոր դարձավ միջուկային ռեակտորների ստեղծումից հետո, երբ մարդկությունը սովորեց կառավարել շղթայական միջուկային ռեակցիան․ ստեղծվեցին ատոմային էլեկտրակայաններ և միջուկային այլ սարքեր։

Հավանական է, որ տոկամակների (բարձր ջերմաստիճանային պլազմայի ստեղծման ու պահպանման համար նախատեսված սարքեր) և այլ սարքերի օգնությամբ մարդկությունը շուտով կկարողանա կառավարել նաև ջերմամիջուկային սինթեզման ռեակցիաները և կապահովի իրեն էներգիայի անսպառ աղբյուրով, որն անհամեմատ ավելի քիչ ռադիոակտիվ ավելցուկներ ունի և, հետևաբար, ավելի քիչ կաղտոտի շրջապատող միջավայրը։

Փոքր հզորության էներգիայի աղբյուրներ ստեղծելու համար մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում ռադիոակտիվ իզոտոպները։ Այսպես, 1 գ ռադիումի տրոհման ժամանակ անջատվում է 3,5 միլիոն կկալ միջուկային էներգիա, որը բավական է 50 վտ հզորության էլեկտրական լամպը յոթ տարի անընդհատ վառելու համար։ Սակայն ռադիումը շատ դանդաղ է տրոհվում․ 1600 տարվա ընթացքում տրոհվում է 1 գ ռադիումի ատոմների կեսը միայն։ Ներկայումս {\displaystyle {}^{210}\mathrm {Po} } և այլ իզոտոպների օգնությամբ ստեղծվել են մի քանի վտ հզորության աղբյուրներ։

• Իսլանդիան երկրաջերմային էներգիա արտադրությամբ երկիր
• Ջրային էլեկտրակայանները և էկոլոգիական խնդիրները
• Աշխարհի խոսշորագույն Ջրային էլեկտրակայանները

Ռեկրեացիա նշանակում է բնության մեջ հանգստի կամ զբոսաշրջային ուղևորություններով (արշավներով) տեսարժան վայրեր (ազգային պարկեր, բնական, ճարտարապետական, պատմական հուշարձաններ և այլն) այցելելու եղանակով մարդկանց առողջության և աշխատունակության վերականգնում։ Ռեկրեացիայի բնօգտագործումը մի շարք երկրներում տնտեսության հիմնական, իսկ շատ երկրներում կարևոր ճյուղ է։ Բնօգտագործման այս ճյուղի զարգացումը պահանջում է շրջակա միջավայրը պահպանելու համար կիրառել բազմաբնույթ միջոցառումներ։

Նախագծի նպատակն է

• Ուսումնասիրել համաշխարհային ռեկրեացիոն ռեսուրսները
• Գնահատել Հայաստանի ռեկրեացիոն ռեսուրսների դերը, զարգացման նախադրյալները

Իրականացվող աշխատանքներ

Մաս 1՝ ուսումնասիրություններ, թարգմանություններ

• Ռեկրեացիոն ռեսուրսների տարածումն ու դրանց տնտեսական նշանակությունը
• Էկոտուրիզմ․ զարգացման նախադրյալներն ու հեռանկարները աշխարհում և Հայաստանում
• Ներկայացրեք համաշխարհային տուրիզմի կենտրոններից ձեր նախընտրած եռյակները՝ անթրոպոգեն և բնական

Մաս 2՝ պրեզենտացիա․ աշխատանքը կարող է արվել նաև զույգով, խմբով

• Ընտրել Հայաստանի որևէ մարզ և ներկայացնել մի քանի ասպեկտով
  • էկոտուրիզմ
  • հանգստի զբոսաշրջություն
  • լեռնագնացություն
  • էքստրեմալ տուրիզմ
  • գաստրոտուրիզմ
  • մշակութային
• Ներկայացնել զբոսաշրջության խնդիրները տվյալ մարզում
• Ինչպես կարող է մարզի բնակիչը դառնալ զբոսաշրջության զարգացման շարժիչը

Պրեզենտացիայում կարող են լինել ձեր կատարած լուսանկարները

Մաս 3՝ անհատական աշխատանքներ հետևյալ թեմաներով

1. Կրոնական տուրիզմի համաշխարհային կենտրոնները
2. Զբոսաշրջության էկոլոգիական ոտնահետքը
3. Զբոսաշրջությունը պանդեմիայի ժամանակներում
4. Տուրիզմի ինդուստրիայի աշխարհում առաջատար երկրները
5. Մշակութային տուրիզմ
6. Զբոսաշրջության համար աշխարհի աենավտանգավոր երկրները
7. Զբոսաշրջության համար աշխարհի ամենանավտանգ երկրները
8. Աշխարհի ամենահայտնի արգելավայրերը
9. Երկրներ որոնք ապրում են բացառապես տուրիզմի շնորհիվ
10. Փառատոնային զբոսաշրջություն
11. Էքստրեմալ տուրիզմ՝  ջրային, ցամաքային, օդային, լեռնային, էկզոտիկ
12. Այլ թեմա սովորողի առաջարկով

Աշխարհի բնական ռեկրեացիոն ռեսուրսները. Համաշխարհային ռեկրեացիոն ռեսուրսներ

 

Հանգստի ռեսուրսներ աշխարհը

Հանգստի ռեսուրսներ — բնական և մարդածին համալիրների մի շարք, որոնք ներգրավված են զբոսաշրջության ոլորտում և նպաստում են մարդու ֆիզիկական և հոգևոր ուժերի, նրա աշխատունակության վերականգնմանն ու զարգացմանը:

Տեսակներ:

1. Բնական ռեկրեացիոն ռեսուրսներ — ծովային ափեր, գետերի և լճերի ափեր, լեռներ, անտառներ, հանքային ջրերի ելքեր և բուժիչ ցեխ.

Հիմնական ձևերը.

• խոշոր քաղաքների շրջակայքի կանաչ տարածքները,
• պահուստներ,
• ազգային պարկեր և այլն։

2. Մշակութային և պատմական — պատմության, ճարտարապետության, տարածքի ազգագրական առանձնահատկությունների հուշարձաններ.

Օրինակ՝ Կիև-Պեչերսկի լավրան և Սուրբ Սոֆիայի տաճարը Կիևում, Վեսթմինսթերը Լոնդոնում, Վերսալյան պալատը Փարիզի մոտ, Հռոմեական Կոլիզեյը, Աթենքի Ակրոպոլիսը, եգիպտական ​​բուրգերը, Թաջ Մահալի դամբարանը Ագրայում (Հնդկաստան), արձանը։ Ազատության Նյու Յորքում…

Օգտագործման բնույթով.

1. Առողջություն. 2. Դեղորայքային.

Աշխարհի ամենակարևոր հանգստի գոտիները.

Եվրոպայի ամենազարգացած ռեսուրսները (հատկապես Հունաստան, Իտալիա, Ֆրանսիա, Մեծ Բրիտանիա, Գերմանիա, Ավստրիա, Իսպանիա, Լեհաստան, Հունգարիա,Չեխիա և այլն), ԱՄՆ, Ճապոնիա, Մեքսիկա, Ավստրալիա, Եգիպտոս, Պերու, Չինաստան, Հնդկաստան, Թուրքիա և շատ ուրիշներ։

Զարգացած երկրները առաջատար են համաշխարհային զբոսաշրջության ոլորտում !!!(շատ շահութաբեր բիզնես. այն չի պահանջում զգալի կապիտալ ներդրումներ, այն տալիս է արագ և նշանակալի շահույթ)

Աշխարհի ամենահայտնի հանգստի վայրերը.

Ֆրանսիական Ռիվիերա Sunny Beach Բուլղարիա

Ֆրանսիական, շվեյցարական, իտալական և ավստրիական Ալպեր

Մեր օրերում շատ տարածված են զբոսաշրջային ճանապարհորդությունները նավերով (կրուիզներ), նիզակային ձկնորսությունը, սպորտային ձկնորսությունը, վինդսերֆինգը, նավարկությունը զբոսանավերով և կատամարաններով։

Համաշխարհային ժառանգության վայրեր.

Սրանք ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պաշտպանության ներքո գտնվող բնության, պատմության և մշակույթի ամենաարժեքավոր օբյեկտներն են (890 աշխարհի 148 երկրներում. 689 մշակութային, 176 բնական և 25 խառը):

ԵվրոպայումԱչքի են ընկնում Իտալիան՝ 44, Իսպանիան՝ 40, Ֆրանսիան՝ 34, Գերմանիան՝ 33, Մեծ Բրիտանիան՝ 27 (այստեղ բնական օբյեկտները քիչ են)։

Ասիայումաչքի են ընկնում Չինաստանը՝ 38 և Հնդկաստանը՝ 27 (> բնական առարկաներ)

Լատ. Ամերիկա, Աֆրիկա, ԱՊՀ երկրներ> մշակութային վայրեր:

Ավստրալիայում- 17, գրեթե բոլորը բնական:

Հարցեր և առաջադրանքներ ինքնատիրապետման համար

1. Տետրում կազմել «Ռեկրեացիոն ռեսուրսների դասակարգման» գծապատկերը:

2. Պատրաստեք հաղորդագրություն Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներից մեկի մասինՈւկրաինայում և մեկ ք օտար աշխարհ… Ուղերձ տվեք դասընկերներին:

3. Ինտերնետից օգտվելով՝ ստուգեք Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկը: Ստուգել ուրվագծային քարտեզ հինգ տեղամաս յուրաքանչյուր մայրցամաքում:

4. Պատրաստեք համակարգչային շնորհանդես՝ օգտագործելով գծագրեր, տեսանյութ Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներից մեկի մասին:

Աշխարհի հանգստի ռեսուրսները. Հանգստի կոչվում է բնական պայմանները, ռեսուրսներ և հասարակական օբյեկտներ

Որը կարող է օգտագործվել հանգստի, զբոսաշրջության և առողջապահության համար:

Ռեկրեացիոն ռեսուրսները բաժանվում են բնական-ռեկրեացիոն և մշակութային-պատմական: Բնական և հանգստի վայրերը ներառում են ծովային և լճային ափեր, լեռնային տարածքներ, հարմարավետ ջերմաստիճանային ռեժիմով տարածքներ, դրանք օգտագործվում են զբոսաշրջության այնպիսի տեսակների համար. Կարիբյան, Օվկիանիա), ձմեռ (Ալպեր, Սկանդինավյան լեռներ, Կարպատներ, Պիրենեյներ, Կորդիլերա), էկոլոգիական (այցելություններ ազգային պարկեր և չզարգացած տարածքներ)։

Համաշխարհային օվկիանոսի ռեսուրսները. XX դարի երկրորդ կեսից. զգալի ուշադրություն է դարձվում Համաշխարհային օվկիանոսի պաշարների զարգացմանը։ Օվկիանոսը հարուստ է կենսաբանական, հանքային և էներգետիկ պաշարներով։ Ավելի քան 70 քիմիական տարրեր, որի համար այն կոչվում է «հեղուկ հանքաքար»։ Նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառմամբ դրանցից մի քանիսն արդեն հեռացվում են ջրից, մասնավորապես՝ բրոմը, յոդը, մագնեզիումը, կերակրի աղը և այլն։

Օվկիանոսների կենսաբանական ռեսուրսները ծովային օրգանիզմներ են, որոնք օգտագործում են մարդիկ: Օվկիանոսում կա 180 հազար տեսակի կենդանի և 20 հազար տեսակ բույս։ Տնտեսական արժեք ունեն ձկներ, ծովային անողնաշարավորներ (ոստրեներ, խեցգետիններ), ծովային կաթնասուններ (կետեր, ծովափնիկներ, փոկեր) և ջրիմուռներ։ Առայժմ դրանք ապահովում են մարդկության պարենային կարիքները ընդամենը 2%-ով։ Ամենաարդյունավետը դարակային գոտին է։

Համաշխարհային օվկիանոսի հանքային պաշարները շատ բազմազան են։ Այժմ օվկիանոսի դարակում արդյունահանվում են նավթ, բնական գազ, ածուխ, երկաթի հանքաքար, ադամանդ, ոսկի, սաթ և այլն։Սկսվել է օվկիանոսի հատակի զարգացումը։ Այստեղ հայտնաբերվել են երկաթ-մանգանային հումքի մեծ պաշարներ՝ զգալիորեն գերազանցելով դրա պաշարները ցամաքում։ Բացի հիմնական բաղադրիչներից, օվկիանոսային հանքավայրերը պարունակում են ավելի քան 20 օգտակար տարրեր՝ նիկել, կոբալտ, պղինձ, տիտան, մոլիբդեն և այլն: ԱՄՆ-ը, Ճապոնիան, Գերմանիան և այլ երկրներ արդեն մշակել են օվկիանոսից երկաթ-մանգան հանքաքարի արդյունահանման տեխնոլոգիաներ։ հատակ.

Համաշխարհային օվկիանոսի էներգետիկ ռեսուրսներն անսպառ են և բազմազան։ Մակընթացային էներգիան արդեն օգտագործվում է Ֆրանսիայում, CILLA-ում, Ռուսաստանում, Ճապոնիայում։ Զգալի պաշար է ալիքների էներգիան, ծովային հոսանքները, ջրի ջերմաստիճանի տարբերությունները։

Մեր ժամանակներում առաջանում է Համաշխարհային օվկիանոսի հարստությունների խնայողաբար օգտագործման, նրա ռեսուրսների պաշտպանության խնդիրը։ Համաշխարհային հանրությունը հատկապես անհանգստացած է օվկիանոսի նավթային աղտոտվածությամբ։ Ի վերջո, միայն 1 գ ձեթը բավական է 1 մ3 ջրի մեջ կյանքը ոչնչացնելու համար։ Համաշխարհային օվկիանոսի բնույթը պահպանելու համար կնքվում են միջազգային պայմանագրեր ջրերի աղտոտումից պաշտպանելու, օգտագործման կանոնների մասին. կենսաբանական ռեսուրսներ, օվկիանոսում զանգվածային ոչնչացման զենքի փորձարկումների արգելում։ Մեծ հույսեր են դրվում իրականի ապագա օգտագործման վրա անսպառ ռեսուրսներ Արեգակի էներգիա, քամու, Երկրի ներքին ջերմություն, տիեզերք:

Հանգստի ռեսուրսներ(լատ. recreatio — վերականգնում-ից)։

Ժամանցի ռեսուրսներն այժմ մեծ նշանակություն ունեն աշխարհում։ Սրանք օբյեկտներ և բնական երևույթներ են, որոնք կարող են օգտագործվել հանգստի, բուժման, զբոսաշրջության համար։ Այս ռեսուրսները միավորում են ինչպես բնական, այնպես էլ մարդածին ծագման առարկաները, որոնք ներառում են պատմաճարտարապետական ​​հուշարձաններ (Պետրո պալատ, Ֆրանսիական Վերսալ, Հռոմեական Կոլիզեյ, Աթենքի Ակրոպոլիս, Եգիպտական ​​բուրգեր, Չինական մեծ պարիսպ): Այնուամենայնիվ, ռեկրեացիոն ռեսուրսների հիմքը կազմում են բնական տարրերը՝ ծովի ափերը, գետերի ափերը, լճերը, լեռները, անտառները, բուժիչ աղբյուրները և ցեխը։

Վ վերջին տարիները Երկրի վրա տեղի է ունենում «հանգստի պայթյուն», որն արտահայտվում է բնության վրա մարդկանց հոսքի աճող ազդեցությամբ։ Սա գիտատեխնիկական հեղափոխության, բնությունից մարդու մեկուսացման արդյունքն է։

Աշխարհի յուրաքանչյուր երկիր ունի որոշակի ռեկրեացիոն ռեսուրսներ, սակայն զբոսաշրջիկների մեծ մասը գրավում են այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Իտալիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան, Շվեյցարիան, Բուլղարիան, Հնդկաստանը, Մեքսիկան, Եգիպտոսը: Այս երկրներում հարուստ բնական և ռեկրեացիոն ռեսուրսները համակցված են մշակութային և պատմական տեսարժան վայրերի հետ: Միջազգային զբոսաշրջության զարգացումը զգալի եկամուտ է բերում շատ երկրների։

Հանգստի ռեսուրսներ Վիքիպեդիա
Կայքի որոնում.

Ներկա փուլում ռեկրեացիոն ռեսուրսները մեծ նշանակություն են ձեռք բերել աշխարհում։ Սրանք օբյեկտներ և բնական երևույթներ են, որոնք կարող են օգտագործվել հանգստի, բուժման և զբոսաշրջության համար։ Վերջին տարիներին Երկրի վրա նկատվում է «ռեկրեացիոն պայթյուն», որն արտահայտվում է բնության վրա մարդկանց հոսքի աճող ազդեցությամբ։

Սա գիտատեխնիկական հեղափոխության և բնությունից մարդու մեկուսացման արդյունքն է։ Հանգստի ռեսուրսների օգտագործումը կարելի է գնահատել երկիր այցելող զբոսաշրջիկների թվով։ Աշխարհի բոլոր երկրներն ունեն որոշակի ռեկրեացիոն ռեսուրսներ, սակայն զբոսաշրջիկների մեծ մասը գրավում են այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Իտալիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան, Շվեյցարիան, Եգիպտոսը, Թուրքիան, Հնդկաստանը, Մեքսիկան։ Ամենահայտնի երկրներն ու շրջաններն են, որտեղ հարուստ բնական և հանգստի ռեսուրսները համակցված են մշակութային և պատմական տեսարժան վայրերի հետ:

միջազգային զբոսաշրջություն

Կիպրոս և Իսրայել):
3.

Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան (APR, Արևելյան և Հարավարևելյան Ասիայի բոլոր երկրներ, Ավստրալիա և Օվկիանիա):

Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների քանակով առաջատարը եվրոպական երկրներն են։

Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների մոտ 1/5-ը բնական հուշարձաններ են։ Ասիական որոշ երկրներում ոչ հանգիստ սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական իրավիճակը, ինչպես նաև Եվրոպայից որոշ հատվածների հեռավորությունը նվազեցնում է նրա գրավչությունը որպես համաշխարհային զբոսաշրջության և հանգստի կենտրոն: Շարունակվող քաղաքացիական և քաղաքական անկարգությունների պատճառով տուրիստական ​​գործակալությունները խորհուրդ չեն տալիս այցելել որոշակի շրջաններ և երկրներ. Կոլումբիա; Հաիթի; Հարավային Լիբանան; Աֆղանստան; Կոնգո; Ռուանդա; Ալժիր; Սոմալի.

Այս երկրների և տարածաշրջանների ճնշող մեծամասնությանը բնորոշ է քաղաքական անկայունությունը, ռազմական և ազգային հակամարտությունները։

Բրինձ. Արտարժույթի եկամուտը միջազգային զբոսաշրջությունից

էքստրեմալ տուրիզմ

Բոլոր զբոսաշրջիկների առնվազն 25%-ը երիտասարդներ են, որոնք զարգացած երկրներում ֆինանսապես ապահովված են լավ կրթություն և ձգտում են բավարարել բնության իմացության յուրօրինակ հետաքրքրությունները: ԱՄՆ-ի ամենահարուստ կապիտալով երկրում տարեկան 2 հազ.-ից պակաս եկամուտ ունեցող ընտանիքների ավելի քան 70%-ը.

դոլարը երկրից դուրս չի ճանապարհորդում, զբոսաշրջիկների 20%-ին բաժին է ընկնում ամբողջ ճանապարհորդության 80%-ը։ Գերմանիայում բնակչության 60%-ից ավելին ընդհանրապես ներառված չէ միգրացիոն հանգստի մեջ։ Մեծ Բրիտանիայում չափահաս բնակչության 40%-ը չի ճանապարհորդում 78,8%-ը: Զարգացող երկրներում արտաքին զբոսաշրջությունը բավականին թույլ է զարգացած, փաստը մնում է փաստ, որ աշխարհի ավելի քան չորս միլիարդ մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը դեռ չի հատել իր երկրի սահմանները։

Վիճակագրական ուսումնասիրությունների համաձայն՝ հաստատվել է, որ 20-րդ դարի կեսերին ավելի քան 2 մլրդ.

Հանգստի գոտիներ և հանգստավայրեր

մարդիկ երբեք դուրս չեն եկել իրենց գյուղից կամ քաղաքից դուրս: Ճամփորդությունների նկատմամբ ամենամեծ հետաքրքրությունը ցուցաբերում են միջին եկամուտ ունեցող բնակչության խավերը՝ աշխատողներ, երիտասարդներ, մտավորականներ, ձեռնարկատերեր։

Գները՝ 26,7%;
Լիցենզիայի առկայություն՝ 18.1%;
Ծառայությունների փաթեթ՝ 15,6%;

Փորձագիտական ​​խորհուրդներ՝ 11.3%

Գովազդ՝ 3.7%
Գեղեցիկ գրասենյակ՝ 2,5%
Այլ ցուցանիշներ՝ 5,9%։

Նմանատիպ տեղեկատվություն.

Համաշխարհային ռեկրեացիոն ռեսուրսներ

Ներկա փուլում ռեկրեացիոն ռեսուրսները մեծ նշանակություն են ձեռք բերել աշխարհում։ Սրանք օբյեկտներ և բնական երևույթներ են, որոնք կարող են օգտագործվել հանգստի, բուժման և զբոսաշրջության համար։ Վերջին տարիներին Երկրի վրա նկատվում է «ռեկրեացիոն պայթյուն», որն արտահայտվում է բնության վրա մարդկանց հոսքի աճող ազդեցությամբ։ Սա գիտատեխնիկական հեղափոխության և բնությունից մարդու մեկուսացման արդյունքն է։

Հանգստի ռեսուրսների օգտագործումը կարելի է գնահատել երկիր այցելող զբոսաշրջիկների թվով։ Աշխարհի բոլոր երկրներն ունեն որոշակի ռեկրեացիոն ռեսուրսներ, սակայն զբոսաշրջիկների մեծ մասը գրավում են այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Իտալիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան, Շվեյցարիան, Եգիպտոսը, Թուրքիան, Հնդկաստանը, Մեքսիկան։ Ամենահայտնի երկրներն ու շրջաններն են, որտեղ հարուստ բնական և հանգստի ռեսուրսները համակցված են մշակութային և պատմական տեսարժան վայրերի հետ:

Հանգստի բնության կառավարման և միջազգային զբոսաշրջության զարգացումը կարող է մեծ եկամուտներ բերել այս երկրներին (նկ.): Բնական և հանգստի օբյեկտներից առավել հայտնի են՝ Միջերկրական, Սև, Կարիբյան, Կարմիր ծովերի ափերը; Հավայան, Մալդիվներ, Կանարյան կղզիներ, Բահամյան կղզիներ և այլ կղզիներ; Ղրիմի բուժական ցեխ; Կովկասի հանքային ջրեր.

միջազգային զբոսաշրջություն

Ժամանակակից համաշխարհային ռեկրեացիոն ռեսուրսների օգտագործումը բնութագրվում է տարածքային զգալի անհավասարությամբ։

Զբոսաշրջության համաշխարհային կազմակերպություն՝ վեց հիմնական տարածաշրջաններով.
1. Եվրոպական (բոլոր եվրոպական երկրները, նախկին ԽՍՀՄ երկրները + Թուրքիա,

Կիպրոս և Իսրայել):
2. Ամերիկյան (Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայի բոլոր երկրները):
3. Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան (APR, Արևելքի և Հարավի բոլոր երկրները-4.

Արևելյան Ասիա, Ավստրալիա և Օվկիանիա):
5. Մերձավոր Արևելք (Հարավ-Արևմտյան Ասիա + Եգիպտոս և Լիբիա).
Աֆրիկյան (բոլոր աֆրիկյան երկրները, բացառությամբ Եգիպտոսի և Լիբիայի):
6. Հարավասիական (Հարավային Ասիայի երկրներ).

Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների քանակով առաջատարը եվրոպական երկրներն են։ Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների մոտ 1/5-ը բնական հուշարձաններ են։ Ասիական որոշ երկրներում ոչ հանգիստ սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական իրավիճակը, ինչպես նաև Եվրոպայից որոշ հատվածների հեռավորությունը նվազեցնում է նրա գրավչությունը որպես համաշխարհային զբոսաշրջության և հանգստի կենտրոն:

Շարունակվող քաղաքացիական և քաղաքական անկարգությունների պատճառով տուրիստական ​​գործակալությունները խորհուրդ չեն տալիս այցելել որոշակի շրջաններ և երկրներ. Կոլումբիա; Հաիթի; Հարավային Լիբանան; Աֆղանստան; Կոնգո; Ռուանդա; Ալժիր; Սոմալի. Այս երկրների և տարածաշրջանների ճնշող մեծամասնությանը բնորոշ է քաղաքական անկայունությունը, ռազմական և ազգային հակամարտությունները։

Արտարժույթի եկամուտը միջազգային զբոսաշրջությունից

Հանգստի բնության կառավարումը ներառում է ճամփորդություններ և էքսկուրսիաներ, արշավներ, ծովափնյա արձակուրդներ, լեռնագնացություն, ծովային և գետային նավարկություններ, մշակութային և սպորտային միջոցառումների այցելություններ, զբոսաշրջային կենտրոններում հանգիստ, ձկնորսություն և որսորդություն:

Էկոլոգիական զբոսաշրջությունը ռեկրեացիոն բնության կառավարման տեսակներից է։

Էկոլոգիական զբոսաշրջությունը ստորաբաժանվում է՝ ծովափնյա, լեռնային, գետային, ծովային, քաղաքային, գիտական ​​և կրթական։ Օբյեկտներն են՝ ազգային և բնական պարկեր, անհատական ​​լանդշաֆտներ, բնական և բնական և մշակութային տեսարժան վայրեր։

Էկոտուրիստները ճանապարհորդում են իրենց և հարևան երկրներ, սակայն նրանց հիմնական հոսքը ուղղված է Եվրոպայից և Հյուսիսային Ամերիկա v արևադարձային երկրներ (Քենիա, Տանզանիա, Կոստա Ռիկա, Էկվադոր): Ժամանակակից գնահատականներով՝ էկոլոգիական զբոսաշրջությունը ռեկրեացիոն բնության համաշխարհային կառավարման ամենաարագ զարգացող մասն է։ Ավելի լայն տարածում է ստանում էքստրեմալ տուրիզմ— Ճամփորդություններ դեպի Արկտիկա, Անտարկտիկա:

Ամենամեծ զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գործունեությունն առանձնանում է 30-ից 50 տարեկան մարդկանց կողմից։

Բոլոր զբոսաշրջիկների առնվազն 25%-ը երիտասարդներ են, ովքեր զարգացած երկրներում ֆինանսապես ապահովված են, ունեն լավ կրթություն և ձգտում են բավարարել բնության մասին սովորելու սեփական հետաքրքրությունները:

Աշխարհի հիմնական հանգստի գոտիները

ԱՄՆ-ի ամենահարուստ կապիտալով երկրում 2000 դոլարից պակաս տարեկան եկամուտ ունեցող ընտանիքների ավելի քան 70%-ը չի լքում երկիրը, զբոսաշրջիկների 20%-ին բաժին է ընկնում բոլոր ճանապարհորդությունների 80%-ը: Գերմանիայում բնակչության 60%-ից ավելին ընդհանրապես ներառված չէ միգրացիոն հանգստի մեջ։ Մեծ Բրիտանիայում չափահաս բնակչության 40%-ը չի ճանապարհորդում 78,8%-ը: Զարգացող երկրներում արտաքին զբոսաշրջությունը բավականին թույլ է զարգացած, փաստը մնում է փաստ, որ աշխարհի ավելի քան չորս միլիարդ մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը դեռ չի հատել իր երկրի սահմանները։

Վիճակագրական ուսումնասիրությունների համաձայն՝ պարզվել է, որ 20-րդ դարի կեսերին ավելի քան 2 միլիարդ մարդ երբեք չի լքել իր գյուղը կամ քաղաքը։

Ճամփորդությունների նկատմամբ ամենամեծ հետաքրքրությունը ցուցաբերում են միջին եկամուտ ունեցող բնակչության խավերը՝ աշխատողներ, երիտասարդներ, մտավորականներ, ձեռնարկատերեր։
Բազմաթիվ հարցումների և հարցաթերթիկների տվյալների համաձայն՝ տորֆի ընտրության վրա ազդում են հետևյալ գործոնները.

Խորհուրդներ ընկերներից և ծանոթներից՝ 31,6%;
Գները՝ 26,7%;
Լիցենզիայի առկայություն՝ 18.1%;
Ծառայությունների փաթեթ՝ 15,6%;
Պայմաններ և փորձ շուկայում՝ 14,8%;
Անձնական փորձ կապ այս ընկերության հետ՝ 13.0%;
Փորձագիտական ​​խորհուրդներ՝ 11.3%
Աշխատակիցների բարեհամբույր վերաբերմունք՝ 8,8%
Տուրիստական ​​գործակալությունների վարկանիշները՝ 4,7%
Գովազդ՝ 3.7%
Տուրիստական ​​ընկերության հիշատակում գրացուցակներում՝ 3,4%;
Գեղեցիկ գրասենյակ՝ 2,5%
Հարմարավետ դիրք՝ 2,5%;
Այլ ցուցանիշներ՝ 5,9%։

Զբոսաշրջության արդյունաբերությունը էական գործոն է, որը նպաստում է աշխարհի այն տարածաշրջանների ավելի ինտենսիվ տնտեսական զարգացմանը, որոնք գտնվում են խոշոր արդյունաբերական կենտրոններից հեռու և ունեն փոքր տնտեսական ռեսուրսներ:

Մի շարք երկրներում զբոսաշրջությունը դարձել է տնտեսության խոշոր անկախ ճյուղ՝ առաջատար դիրքեր զբաղեցնելով տնտեսության մեջ։ Սա մեծապես պայմանավորված է նրանով, որ ժամանակակից զբոսաշրջության ոլորտը մատուցում է մեծ ծավալի ծառայություններ, որոնք սպառում են զբոսաշրջիկները արտասահման մեկնելու ընթացքում:

Նմանատիպ տեղեկատվություն.

1. V1. Ձեռնարկությունների և կազմակերպությունների տեղեկատվական ռեսուրսներ
2. VII.3. Աշխարհի հողային ռեսուրսները և դրանց օգտագործումը
3. Ա) ուսանողների համար լրիվ դրույքով սովորում. Թեմա 2. Կորպորացիայի ֆինանսական միջոցները
4. Մատենագիտական ​​հղումներ էլեկտրոնային ռեսուրսներին
5. Գրադարան և տեղեկատվական ռեսուրսներ
6. Համաշխարհային օվկիանոսի կենսաբանական ռեսուրսները
7. Ընդհանուր առմամբ, հարկ է նշել, որ վերջին 15 տարիների ընթացքում աշխարհում բավականին ակնհայտ է դարձել առաջնային էներգակիրների պահանջարկի աճի տեմպի նվազման միտում։
8. Գ) ծրագրային ապահովման և ինտերնետային ռեսուրսներ
9. Գործընթացի սեփականատեր, մուտքեր, ելքեր, գործընթացի ռեսուրսներ
10. Իշխանությունը որպես վերաբերմունք և գործընթաց՝ ծնունդ, էություն, աղբյուրներ, ռեսուրսներ

Որոնել կայքում.

Վերադարձ դեպի Ժամանցային ռեսուրսներ

Ռեկրեացիոն ռեսուրսները բաժանվում են բնական-ռեկրեացիոն և մշակութային-պատմական:

Բնական և հանգստի գոտիները ներառում են ծովային և լճային ափեր, լեռնային տարածքներ, հարմարավետ ջերմաստիճանային ռեժիմով տարածքներ, դրանք օգտագործվում են զբոսաշրջության այնպիսի տեսակների համար. Օվկիանիա), ձմեռ (Ալպեր, Սկանդինավյան լեռներ, Կարպատներ, Պիրենեյներ, Կորդիլերա), էկոլոգիական (այցելություններ ազգային պարկեր և չզարգացած տարածքներ):

Համաշխարհային օվկիանոսի ռեսուրսները. XX դարի երկրորդ կեսից. զգալի ուշադրություն է դարձվում Համաշխարհային օվկիանոսի պաշարների զարգացմանը։ Օվկիանոսը հարուստ է կենսաբանական, հանքային և էներգետիկ պաշարներով։ Ավելի քան 70 քիմիական տարր լուծվում է ծովի ջրում, ինչի համար այն կոչվում է «հեղուկ հանքաքար»։ Նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառմամբ դրանցից մի քանիսն արդեն հեռացվում են ջրից, մասնավորապես՝ բրոմը, յոդը, մագնեզիումը, կերակրի աղը և այլն։

Օվկիանոսների կենսաբանական ռեսուրսները ծովային օրգանիզմներ են, որոնք օգտագործում են մարդիկ:

Օվկիանոսում կա 180 հազար կենդանիների տեսակ և 20 հազար:

Աշխարհի զբոսաշրջային գոտիավորում. աշխարհամշակութային մոտեցում

բույսերի տեսակներ. Տնտեսական նշանակություն ունեն ձկները, ծովային անողնաշարավորները (ոստրեներ, խեցգետիններ), ծովային կաթնասունները (կետեր, ծովատառեխներ, փոկեր) և ջրիմուռները։ Առայժմ դրանք ապահովում են մարդկության պարենային կարիքները ընդամենը 2%-ով։ Ամենաարդյունավետը դարակային գոտին է։

Համաշխարհային օվկիանոսի հանքային պաշարները շատ բազմազան են։ Այժմ օվկիանոսի դարակներում արդյունահանվում են նավթ, բնական գազ, ածուխ, երկաթի հանքաքար, ադամանդ, ոսկի, սաթ և այլն։ Սկսվեց օվկիանոսի հատակի զարգացումը։ Այստեղ հայտնաբերվել են երկաթ-մանգանային հումքի մեծ պաշարներ՝ զգալիորեն գերազանցելով դրա պաշարները ցամաքում։ Բացի հիմնական բաղադրիչներից, օվկիանոսի հանքավայրերը պարունակում են ավելի քան 20 օգտակար տարրեր՝ նիկել, կոբալտ, պղինձ, տիտան, մոլիբդեն և այլն։

ԱՄՆ-ը, Ճապոնիան, Գերմանիան և այլ երկրներ արդեն մշակել են օվկիանոսի հատակից երկաթ-մանգանային հանքաքարի արդյունահանման տեխնոլոգիաներ։

Համաշխարհային օվկիանոսի էներգետիկ ռեսուրսներն անսպառ են և բազմազան։ Մակընթացային էներգիան արդեն օգտագործվում է Ֆրանսիայում, CILLA-ում, Ռուսաստանում, Ճապոնիայում։ Զգալի պաշար է ալիքների էներգիան, ծովային հոսանքները, ջրի ջերմաստիճանի տարբերությունները։

Մեր ժամանակներում առաջանում է Համաշխարհային օվկիանոսի հարստությունների խնայողաբար օգտագործման, նրա ռեսուրսների պաշտպանության խնդիրը։ Համաշխարհային հանրությունը հատկապես անհանգստացած է օվկիանոսի նավթային աղտոտվածությամբ։

Ի վերջո, միայն 1 գ ձեթը բավական է 1 մ3 ջրի մեջ կյանքը ոչնչացնելու համար։ Համաշխարհային օվկիանոսի բնույթը պահպանելու համար կնքվում են միջազգային պայմանագրեր ջրերի աղտոտումից պաշտպանության, կենսաբանական ռեսուրսների օգտագործման կանոնների և օվկիանոսում զանգվածային ոչնչացման զենքի փորձարկումների արգելման վերաբերյալ:

Մեծ հույսեր են կապում ապագայում իսկապես անսպառ ռեսուրսների՝ Արեգակի էներգիայի, քամու, Երկրի ներքին ջերմության, տիեզերքի օգտագործման հետ:

Հանգիստ
Օդի աղտոտվածություն
Հողի աղտոտվածություն
Ջրի աղտոտվածություն
Օդի աղտոտվածություն
Շրջակա միջավայրի պաշտպանություն
Բնապահպանական օբյեկտներ

Հետ | | Վերև

© 2009-2018 Ֆինանսական կառավարման կենտրոն.

Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են. Նյութերի հրապարակում
թույլատրվում է կայքի հղումի պարտադիր նշումով:

Աշխարհի զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտիավորման մոտեցումները. Աշխարհի մակրոշրջանների և տուրիստական ​​ու ռեկրեացիոն գոտիների սահմանները։

Զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտիավորման հայեցակարգը.

Զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտիավորման մոտեցումներ՝ ըստ որոշակի տեսակի գործունեության համար բարենպաստության աստիճանի, ըստ ռեսուրսների զարգացման աստիճանի, ըստ տուրիստական ​​ենթակառուցվածքի զարգացման աստիճանի։ Տուրիստական ​​և ռեկրեացիոն գոտիավորման տարածքային մոտեցում. Աշխարհի մակրոշրջաններ՝ եվրոպական, ասիական, ամերիկյան, աֆրիկյան, Ավստրալիա և Օվկիանիա: Մակրոշրջանների և զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտիների սահմանները.

Զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտիավորում— Սա տարածքի բաժանումն է որոշակի գոտիների (տարածքների)՝ ըստ նշանների միատեսակության և զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն օգտագործման բնույթի։

Զբոսաշրջային գրականության մեջ զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտիավորման տարբեր մոտեցումներ կան։

Օրինակ, ըստ տարածքի զարգացման աստիճանը (զարգացած, չափավոր զարգացած, թերզարգացած), կախված կենտրոնացում որոշակի տեսակի զբոսաշրջության որոշակի տարածքում (ծովային զբոսաշրջության տարածքներ, լիճ, գետ, սպորտ և այլն)

Համաշխարհային զբոսաշրջության վիճակագրության մեջ ամենից հաճախ օգտագործվում է տարածքային մոտեցում որի հիման վրա ընդունված է հատկացնել հինգխոշոր տուրիստական ​​մակրոշրջաններ. 1) Եվրոպա; 2) Ասիա; 3) Աֆրիկա; 4) Ամերիկա; 5) Ավստրալիա և Օվկիանիա.

TO Եվրոպական մակրոտարածաշրջան ներառում են Արևմտյան, Հյուսիսային, Հարավային, Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի ներառյալ Արևելյան Միջերկրականը (Իսրայել, Կիպրոս, Թուրքիա):

TO Ասիական մակրոշրջան ներառում են Արևմտյան և Հարավ-Արևմտյան Ասիայի (ներառյալ Եգիպտոսը և Լիբիան), Արևելյան, Հարավային (Հնդկաստան, Նեպալ, Պակիստան, Շրի Լանկա) և Հարավարևելյան Ասիայի երկրները։

Վ Աֆրիկյան մակրոշրջան ներառում է Աֆրիկյան մայրցամաքի պետությունները, բացառությամբ Եգիպտոսի և Լիբիայի։

Ամերիկյան մակրոտարածաշրջան-Դրանք Հյուսիսային, Հարավային և Կենտրոնական Ամերիկայի երկրներն են, կղզի պետություններն ու Կարիբյան ավազանի տարածքները։

TO Ավստրալիա և Օվկիանիա ներառում է Ավստրալիա երկիրը և Խաղաղ օվկիանոսի կղզիների բոլոր խմբերը (Միկրոնեզիա, Մելանեզիա, Պոլինեզիա):

Մեծ մասը մանրամասն հաշվում է տարածքային մոտեցում առաջարկվող զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտիավորմանը Դմիտրիևսկի Յու.Դ .

Զբոսաշրջային տարածքների հիերարխիան, նրա կարծիքով, պետք է ներառի, բացի մակրոշրջաններից, գոտիներից և տարածքներից (ինչպես ընդհանուր ընդունված գոտիավորման դեպքում), նաև ավելի փոքր տարրեր, ինչպիսիք են՝ մակրոշրջան, մեզո-տարածք, միկրոշրջան: Այս առումով նա առանձնացնում է աշխարհի տասը տուրիստական ​​մակրոշրջան ( Արտասահմանյան Եվրոպա, Ռուսաստան, Արևմտյան և Կենտրոնական Ասիա, Հարավային և Արևելյան Ասիա, Ավստրալիա և Օվկիանիա, մահմեդական Հյուսիսային Աֆրիկա, Կենտրոնական եւ Հարավային Աֆրիկա, Հյուսիսային Ամերիկա, Մեսոամերիկա (Մեքսիկա, Կենտրոնական Ամերիկա, Կարիբյան Ամերիկա (Արևմտյան Հնդկաստան)), Հարավային Ամերիկա), որոնք հետագայում բաժանվում են գոտիների, շրջանների, մակրոշրջանների, մեզո շրջանների և միկրոշրջանների։

Հյուսիսային Եվրոպայի զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գոտու զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն ներուժ և աշխարհագրություն.

Աշխարհագրական դիրքը. դիրքը մայրցամաքում և մակրոշրջանում, կազմը կազմող երկրները, ելքը դեպի օվկիանոսներ և ծովեր:

Կլիմայական առանձնահատկությունները, կլիմայի տեսակները: Լավ ժամանակ այցելելու համար:

Զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն ներուժի հայեցակարգը. Նորվեգիայի, Շվեդիայի, Ֆինլանդիայի, Դանիայի, Իսլանդիայի զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն ներուժը: Ճանաչողական, էկոլոգիական, ազգագրական, էքստրեմալ, սպորտային, լճային, մանկական, ժամանցային տուրիզմի կենտրոնների աշխարհագրություն։

Տարածքի զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն ներուժը բոլոր հնարավորություններն են, որոնք անհրաժեշտ են որոշակի տարածքում զբոսաշրջային և ռեկրեացիոն գործունեության ձևավորման և զարգացման համար:

Այս դեպքում հնարավորությունները հասկացվում են որպես բնական պայմաններ և օբյեկտներ, պատմամշակութային գրավչություններ և էթնոմշակութային առանձնահատկություններ:

Հյուսիսային Եվրոպա

Հյուսիսային Եվրոպան առանձնանում է իր բնական գրավչությամբ, և հատուկ տեսակ: Բնակավայր Հյուսիսային Եվրոպայի երկրները շատ յուրահատուկ են, թեև սովորական չափանիշներով շատ կոշտ են. այն (միջավայրը), համեմատած Եվրոպայի այլ տարածաշրջանների հետ, ավելի մեծ չափով պահպանել է իր կուսական, անաղարտ բնույթը (չնայած, իհարկե, ոչ ամենուր):

Զբոսաշրջիկների այցելությունների պահանջարկի ավելացում Սկանդինավյան երկրներ հանգեցրեց նրան, որ նրանք «սկսեցին կառուցել զբոսաշրջիկների համար ժամանակակից հարմարություններ կացարան — հյուրանոցներ, պանսիոնատներ, մոթելներ, ճամբարներ, բունգալոներ, ձկնորսների, սպորտսմենների և այլն:

եւ արդիականացվում են տրանսպորտային միջոցներն ու ճանապարհները։ Կազմակերպել է ծովային նավարկություններ դեպի Արկտիկայի շրջան՝ շների սահնակով, թռչունների և կենդանիների որսով: Արկտիկական սաֆարիներ են կազմակերպվում նաև Գրենլանդիայում՝ բևեռային կենդանիների, այդ թվում՝ բևեռային արջերի որսով»։

Սկանդինավյան երկրներն ընդհանուր առմամբ ավելի շատ զբոսաշրջիկների մատակարար են, բայց դեռ մշտապես ձգտում են մեծացնել զբոսաշրջիկների հոսքը դեպի իրենց զբոսաշրջային տարածք։

Պետք է նկատի ունենալ, որ Հյուսիսային Եվրոպա ժամանած բազմաթիվ զբոսաշրջիկներ այցելում են միանգամից մի քանի երկրներ, մասամբ այն պատճառով, որ դրանց մեծ մասում պատմամշակութային զբոսաշրջության օբյեկտների թիվը բավականին սահմանափակ է։

Հիմնականում այս երկրները մասնագիտացած են «ԿԱՆԱՉ ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ»-ում (ճանապարհորդել բնության անձեռնմխելի անկյուններ՝ առանց վնասելու նրան): Կանաչ տուրիզմը ներառում է այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսիք են գյուղական տուրիզմը, էկոլոգիական տուրիզմը, ագրոտուրիզմը։

ՆՈՐՎԵԳԻԱ

Էքսկուրսիաները դեպի Նորվեգիա հիանալի ընտրություն են հյուսիսային բնության հմայքի սիրահարների համար:

Իրականում, այնտեղ այնքան ցուրտ չէ, որքան թվում է չմտածված զբոսաշրջիկին, նույնիսկ ձմռանը ափի ջերմաստիճանը չի իջնում ​​-5 ° C-ից ցածր:

Հանգստի ռեսուրսներ

Նորվեգիայի մեղմ կլիման ապահովում է Գոլֆստրիմ.

Երեխաների հետ Նորվեգիա կարող եք մեկնել տարվա ցանկացած ժամանակ, սակայն նման ճանապարհորդությունը հատկապես հաճելի կլինի հուլիս կամ օգոստոս.

Բյուջետայինարձակուրդներ Նորվեգիայում դժվար է անվանել, բայց գործարքը միշտ արժե իր փողը. այս երկրում ապրանքների և ծառայությունների որակը հարյուր տոկոսով արդարացնում է դրանց արժեքը:

Նորվեգիայի գլխավոր զբոսաշրջային գրավչությունը հայտնի է ֆիորդներնեղ ծովային ծոցեր են, որոնք ձևավորվել են սառցե դարաշրջաններում:

Ֆյորդներն են ռեսուրսների համար զբոսաշրջության ակտիվ, էքստրեմալ, էկոլոգիական տեսակներ.

Հարգարժան զբոսաշրջիկները հիանում են նրանցով նավի կողքից, արկածախնդիրները ոտքով և հեծանիվով գրավում են թվացյալ անմատչելի ժայռերը, իսկ անվախ բեյսջամփերները սահում են զառիթափ ժայռերից:

Լավագույն ֆյորդներն են գեղատեսիլ Գեյրանջեր ֆյորդը, երկար Սոգնեֆյորդը և ամենադիտարժան Լիզեֆյորդը։

Պատմամշակութային և պատմաճարտարապետական ​​տուրիզմզարգացել է այնպիսի քաղաքներում, ինչպիսիք են ՕՍԼՈ-ն, ԲԵՐԳԵՆԸ, ՏՐՈՆՀԱՅՄԸ։

ՕՍԼՕ-ն («Աստծուց հետո») Եվրոպայի ամենափոքր և մաքուր մայրաքաղաքներից մեկն է (500 հազ.

Ժողովուրդ). Քաղաքի կենտրոնը հին և նոր ճարտարապետության միահյուսումն է թանգարանների և հուշարձանների առատությամբ:

Տեսարժան վայրեր՝ քաղաքի հին թաղամասեր, ազգային թատրոնի շենք, Նորվեգական ծովային թանգարան, Նորվեգական ժողովրդական թանգարան:

ԲԵՐԳԵՆ-ը շատ գեղատեսիլ վայր է Նորվեգիայում, և այստեղ շատ ավելի շատ տեսարժան վայրեր կան, քան մայրաքաղաքում:

Բերգենում հայտնվելով՝ դուք ոչ մի կերպ բաց չեք թողնի նրա գլխավոր գրավչությունը։ ԲրյուգենՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ հռչակված հին Հանզեական թմբը բացվում է նավահանգստի տեսադաշտում:

Այստեղ են կառուցվել քաղաքի առաջին տները։

TRONDHEIM-ը Նորվեգիայի կենսունակ համալսարանական քաղաքն է և տեխնոլոգիական մայրաքաղաքը: Շնորհիվ Նորվեգիայի Գիտության և տեխնոլոգիաների համալսարանի (NTNU) և բազմաթիվ հետազոտական ​​կենտրոնների՝ Տրոնհեյմը իրավամբ համարվում է նորարարության, գիտության և բիզնեսի քաղաք:

կենտրոններ լեռնադահուկային և դահուկային զբոսաշրջությունհամարվում են Լիլեհամերի շուրջը գտնվողները:

Սա Գաուսդալն է, Սքեյ Գեսդալը:

Նորվեգիայի հայտնի տեսարժան վայր է համարվում նաև կամարը։ Շպիցբերգեն. Կամարի կեսը։ Նրանք բնական արգելոցներ են կազմում բևեռային կենդանիների եզակի տեսակներով։ Այս տարածաշրջանը հայտնի է ամենամեծ ՄԱԶԵՐԻ ԲԱԶԱՐՆԵՐՈՎ:

Շվեդիայում ապրում է ավելի քան 8,5 միլիոն մարդ։ Երկրի մայրաքաղաք Ստոկհոլմն ունի ավելի քան 1,5 միլիոն մարդ։

Շվեդիան գրավում է զբոսաշրջիկներին իր խիստ բնությամբ՝ ծովային լողափեր, բազմաթիվ լճեր (Վեներն, Վետեռն):

Բնական ջրային մարմինները լրացվում են արհեստական ​​ջրանցքներով, այդ թվում՝ Գյոթեի ջրանցքը (500 կմ), որը միացնում է Ստոկհոլմը և մեծությամբ երկրորդ Գյոթեբորգ քաղաքը։

Ինչպես պետք է լինի Սկանդինավիայում, զբոսաշրջիկ Շվեդիան չի ցուցադրում իր առավելությունները: Բայց դրանք շատ են. օրինակ, այնտեղ սարերն ավելի բարձր են, քան հարևան Ֆինլանդիայում, և առաջարկում են ավելի բազմազան դահուկներ: Բացի այդ, Շվեդիան երաշխավորում է լեռնադահուկային հանգստավայրերի լանջերին ձնածածկույթը։ նոյեմբերից ապրիլ, ինչպես նաև արահետների հիանալի սարքավորումներ, վերելակների լավ մտածված համակարգ, բազմաթիվ ծառայություններ և զվարճանքներ ամենաերիտասարդ զբոսաշրջիկների համար. իզուր չէ, որ Շվեդիան կոչվում է. «Երեխաների թագավորություն».Այնուամենայնիվ, եթե ցանկանում եք գոհ լինել Շվեդիայում ձեր հանգստից, համոզվեք, որ պատրաստ եք ծախսել. երկիրը չի կարող դասակարգվել որպես էժան:

Չափավոր, անցումային ծովայինից մայրցամաքային:

Ձմռանը երկրի մեծ մասում օդի ջերմաստիճանը չի իջնում ​​-16 ° C-ից ցածր, միայն հյուսիսում հաճախակի են սառնամանիքները -22 ° C-ից ցածր, մինչդեռ ամռանը հազվադեպ է +22 ° C-ից ավելի տաք (իսկ լեռնային շրջաններում): տարածքներ + 17 ° C): Հյուսիսատլանտյան օվկիանոսի խոնավ ծովային օդի զանգվածները և Բալթիկ ծով հաճախ բերում են բավականին փոփոխական եղանակ՝ տեղումներով և քամիներով, հատկապես սեզոնից դուրս:

Շվեդիայի գլխավոր քաղաքը՝ ՍՏՈԿՀՈԼՄ («լավ պահպանված»). այս մայրաքաղաքում՝ 14 կղզիների վրա, իսկապես տեսնելու բան կա թանգարանների, ճարտարապետության և այլ «էքսկուրսիաների» առումով։

Ի թիվս այլ բաների, Շվեդիան է «Կառլսոնը, ով ապրում է տանիքում» և Նոբելյան մրցանակի արարողությունները: Շվեդիայի բնակիչների հիմնական սկզբունքը՝ լավ որակ ամեն ինչում և առավելագույն հարմարավետություն մարդու համար՝ և՛ աշխատավայրում, և՛ արձակուրդում: Եվ վերջապես, բայց ոչ պակաս կարևորը, Շվեդիան հայտնի է իր խոհանոցով` պարզ, սրտանց և այնքան նման ռուսերենին:

Խոշոր քաղաքներ — Գյոթեբորգ, Մալմո:

Դահուկային հանգստավայրեր Շվեդիայում.

§ Իդրե

§ Սալեն

§ և հանքաքար (Արե)

Շվեդիայի գլխավոր գեղեցկությունները բնական ծագում ունեն՝ Լապլանդիայի դաժան տունդրան, Բոթնիայի ծոցի կղզիները, արևմուտքի կանաչ բլուրները, Նորբոթեն ժայռերը, գեղեցիկ լճերը։

Մշակութային տեսարժան վայրերի մեծ մասը գտնվում է ք խոշոր քաղաքներ Մալմո, Գյոթեբորգ և Ստոկհոլմ:

Ի թիվս այլ բաների, ամենաուշադրությանը արժանի են Շվեդիայի հոյակապ ամրոցները:

Քաղաքի տեսարժան վայրերով շրջագայությունները (ավտոբուս և ոտքով) սովորաբար ներառված են խմբակային տուրերի մեծ մասում: Թագավորական պալատ, Վասա հնագույն նավի թանգարան, Աստրիդ Լինդգրեն Յունիբեքեն հեքիաթների թանգարան։ Scansen բացօթյա թանգարան.

Ջրի մաքրման որակով Շվեդիան աշխարհում առաջին տեղերից մեկն է:

Ծորակի ջուրը Շվեդիայում անվտանգ է խմել առանց եռալու: Ուստի, մի զարմացեք, եթե բարում կամ ռեստորանում նրանց ծորակի ջուր մատուցեն։

ՖԻՆԼԱՆԴԻԱ

Երկիրը գտնվում է Սկանդինավյան թերակղզու արևելքում։ Բնակչությունը 5,5 մլն Երկիրը ներառում է նաև Ալանդյան կղզիները՝ 6,5 հազար կղզիներից, որոնք գտնվում են երկրի հարավ-արևմտյան ափերի մոտ։

Զբոսաշրջության տեսակները՝ ձմռանը լեռնադահուկային զբոսաշրջություն(գ.

Jyväskylä-ն ունի 2 դահուկային կենտրոն՝ մանկական դահուկավազքի համար և դժվար թեքություններով), ամռանը կարելի է լողալ Արկտիկական շրջանից 100 մետր հեռավորության վրա (Սայմա լիճը ամենամեծն է երկրում), ձկնորսությունՖիննական լճերի և Ալանդյան կղզիների վրա, պատմամշակութային զբոսաշրջությունՀելսինկի, Տուրկու, Տամպերե քաղաքներում։

Հելսինկին մայրաքաղաքն է, որը գտնվում է Բոթնիայի ծոցի ափին, որը հայտնի է իր մաքուր օդով և գեղեցիկ բնապատկերներով։

Sea Life Scandinac Marine Center 28 մեծ ակվարիումներով: Քաղաքում կա ավելի քան 60 եկեղեցի։ Ճարտարապետական ​​ամենահետաքրքիր կառույցը համարվում է ժայռի մեջ փորագրված «Եկեղեցի ժայռի մեջ» կամ «Ձյունե եկեղեցի» եկեղեցին (հաճախ կազմակերպվում են երգեհոնային համերգներ)։ Ֆինլանդիայի արևելքը անվերջանալի բլուրներ, լճեր, անարատ անտառներ են, որտեղ ապրում են բնօրինակ կարելական ժողովուրդներ։

Սա տարածքն է էկոտուրիզմև բացօթյա գործունեություն:

Լապլանդիան Ֆինլանդիայի ամենաէկզոտիկ և սիրված ուղղություններից մեկն է: Մայրաքաղաք Ռովանիեմին Սանտա Կլաուսի տունն է։

Երկիրը գտնվում է Յուտլանդական թերակղզում և Դանիայի արշիպելագում՝ Բալթիկ ծովում։ Դանիան Հ.Հ.Անդերսենի ծննդավայրն է։

ԿԼԻՄԱ Չափավոր ծովային, բավականին մեղմ կլիմա՝ առանց ջերմաստիճանի հանկարծակի փոփոխության և ողջ տարվա ընթացքում համեմատաբար միատեսակ տեղումներով: Օդի ջերմաստիճանը հունվարին 0 ..- 7 ° C է։

Ամառը զով է, հուլիսի միջին ջերմաստիճանը +15 .. + 16 ° C է: Լավագույն ժամանակ այցելել երկիր — հուլիս օգոստոսերբ ամենատաքն է, և համեմատաբար քիչ տեղումներ են լինում:

Երկրի մայրաքաղաքը Կոպենհագենն է, որտեղ ամենաշատը ամենահին,մեծ և սիրված զվարճանքի պուրակ — Տիվոլի… Ի դեպ, այն համարվում է նաև աշխարհի ամենահին զվարճանքների այգին։

Կոպենհագենում. Գինեսի ռեկորդների թանգարան, հավատացեք, թե ոչ, կատակների թանգարան:

Մեծ քաղաքներ են նաև Օրհունսը և Օդենսը։

Օդենսում՝ այն տունը, որտեղ հայտնի հեքիաթասաց Գ.

Հ. Անդերսեն, կայանիր դրանք: Անդերսեն, բացօթյա թանգարան «Ֆունեն գյուղ».

ԻՍԼԱՆԴԻԱ

Երկիրը գտնվում է Իսլանդիա կղզում։ Բնակչությունը 281 հազար մարդ։ Մայրաքաղաքը Ռեյկյավիկն է։

Բիզնես քարտերկրներ՝ տասնյակ ակտիվ (Հեկլա) և քնած հրաբուխներ, բազմաթիվ գեյզերներ, ջրվեժներ։

Հետևաբար, զբոսաշրջության ամենատարածված տեսակն է բնական ճանաչողական.

Ռեյկյավիկի մոտ գտնվում է Էսյա հանգած հրաբուխը՝ հիանալի վայր արշավ(սպորտային արշավներ հրաբխի խառնարանի երկայնքով, վայրէջքներ զառիթափ լանջերից)

Իսլանդիան երկիր է սպորտային ձկնորսություն(իշխանի, սաղմոնի ձկնորսություն) և էքստրեմալ տուրիզմ(ժայռամագլցում, ձիավարություն, սուզում):

Նախորդը12345678910111213141516Հաջորդը

Ժամանցի ռեսուրսներն այժմ մեծ նշանակություն ունեն աշխարհում։ Սրանք օբյեկտներ և բնական երևույթներ են, որոնք կարող են օգտագործվել հանգստի, բուժման, զբոսաշրջության համար։ Այս ռեսուրսները միավորում են ինչպես բնական, այնպես էլ մարդածին ծագման առարկաները, որոնք ներառում են պատմաճարտարապետական ​​հուշարձաններ (Պետրո պալատ, Ֆրանսիական Վերսալ, Հռոմեական Կոլիզեյ, Աթենքի Ակրոպոլիս, Եգիպտական ​​բուրգեր, Չինական մեծ պարիսպ): Այնուամենայնիվ, ռեկրեացիոն ռեսուրսների հիմքը կազմում են բնական տարրերը՝ ծովի ափերը, գետերի ափերը, լճերը, լեռները, անտառները, բուժիչ աղբյուրները և ցեխը։

Վերջին տարիներին Երկրի վրա նկատվում է «ռեկրեացիոն պայթյուն», որն արտահայտվում է բնության վրա մարդկանց հոսքի աճող ազդեցությամբ։ Սա գիտատեխնիկական հեղափոխության, բնությունից մարդու մեկուսացման արդյունքն է։

Աշխարհի յուրաքանչյուր երկիր ունի որոշակի ռեկրեացիոն ռեսուրսներ, սակայն զբոսաշրջիկների մեծ մասը գրավում են այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Իտալիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան, Շվեյցարիան, Բուլղարիան, Հնդկաստանը, Մեքսիկան, Եգիպտոսը: Այս երկրներում հարուստ բնական և ռեկրեացիոն ռեսուրսները համակցված են մշակութային և պատմական տեսարժան վայրերի հետ: Միջազգային զբոսաշրջության զարգացումը զգալի եկամուտ է բերում շատ երկրների։

Տարածքային մասնատման գործընթաց, որում տարածքները բացահայտվում են հատուկ ռեկրեացիոն առանձնահատկությունների առկայությամբ և առանձնանում զբոսաշրջային տարածքները: ԱՀԿ-ն առանձնացնում է աշխարհի 6 հիմնական զբոսաշրջային մակրոշրջաններ՝ Եվրոպա, Ամերիկա, Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան, Աֆրիկա, Մերձավոր և Մերձավոր Արևելք, Հարավային Ասիա:

Եվրոպան զբաղեցնում է Եվրասիական մայրցամաքի արևմտյան մասը։ Եվրոպայի հիմնական մասը հարթ և լեռնոտ տարածքներն են։ Ամենամեծ հարթավայրերն են Արևելյան Եվրոպայի, Կենտրոնական Եվրոպայի, Միջին և Ստորին Դանուբը, Փարիզի ավազանը։ Լեռները զբաղեցնում են տարածքի 17%-ը։ Հիմնական լեռնային համակարգերն են Ալպերը, Կարպատները, Ապենինները, Պիրենեյները, Կովկասի մի մասը։

Տարածքի մեծ մասում կլիման բարեխառն է։ Արևմուտքում օվկիանոսային է, արևելքում՝ մայրցամաքային։ Հյուսիսային կղզիներում կլիման ենթաբարկտիկական և արկտիկական է հարավային Եվրոպա- Միջերկրական. Հյուսիսային Եվրոպայի մեծ մասը ծածկված է ժամանակակից սառցադաշտերով:

Զբաղեցնելով Երկրի փոքր մասը (ցամաքի 4%-ը) Եվրոպան աշխարհի ամենախիտ բնակեցված շրջաններից է (786 մլն մարդ)։

Զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտները Եվրոպական երկրներ կազմել է ավելի քան 230 մլրդ 2001թ. ԱՄՆ դոլար (համաշխարհային զբոսաշրջության մուտքերի 48%-ը)։ Եվրոպայում զբոսաշրջիկների կողմից ամենաշատ այցելվող երկրներն են Ֆրանսիան, Իսպանիան, Իտալիան։ Աշխարհի 10 ամենագրավիչ երկրների թվում 6-ը գտնվում են Եվրոպայում։

Եվրոպայում զբոսաշրջիկների ժամանումներով առաջատար դիրքերը զբաղեցնում են միջերկրածովյան երկրները (Իտալիա, Իսպանիա, Հունաստան), որոնց բաժին է ընկնում համաշխարհային շուկայի մոտ 20%-ը։

Ամերիկան ​​գտնվում է Արևմտյան կիսագնդում։ Այն բաղկացած է 2 խոշոր զբոսաշրջային շրջաններից՝ Հյուսիսային Ամերիկայից և Կենտրոնական Հարավային Ամերիկայից։ Հյուսիսային Ամերիկայի տարածաշրջանը ներառում է Միացյալ Նահանգները, Կանադան, Մեքսիկան և դանիական Գրենլանդիա կղզին: Տարածքը կազմում է 23,5 մլն քառ. հյուսիսում ողողվում է Արկտիկայի ջրերով, արևմուտքում՝ Խաղաղ օվկիանոսով, արևելքում՝ Ատլանտյան օվկիանոսներով, հարավում՝ սահմանակից կենտրոնական Ամերիկա և Կարիբյան ավազանը: Ընդգրկում է արկտիկական գոտուց (հյուսիսում) մինչև արևադարձային (Մեքսիկա, ԱՄՆ հարավ) գոտիներ։ Ռելիեֆը մեծ մասամբ բաղկացած է հարթավայրերից և ցածր լեռներից, չնայած բարձր Կորդիլերասների լեռնաշղթաները ձգվում են մի քանի հազար կիլոմետր հյուսիսից հարավ (ամենաբարձր կետը՝ ՄակՔինլի՝ 6193 մ): բուսականությունը ներառում է փշատերև և սաղարթավոր անտառներ։ Ֆլորիդայի և Կալիֆոռնիայի նահանգներում՝ Մեքսիկայում, աճում են արմավենիներ և ֆիկուսներ։

Ալյասկայում, Կանադայի հյուսիսում, հարավային Գրենլանդիայում կա նաև հազվագյուտ փշատերև բուսականություն:

Ամերիկան ​​հարուստ է ներքին ջրերով՝ գետային համակարգով, լճերով, արհեստական ​​ջրամբարներով։ Միսիսիպի գետը և Միսսուրիի վտակը Երկրի ամենաերկար գետերից մեկն է (6420 կմ):

Հսկայական ջրային համակարգ է ձևավորվում Մեծ լճերի կողմից, որոնցից երեքը (Վերին, Հուրոն, Միչիգան) աշխարհում ամենամեծերից են։ Նրանց հետ կապում է Սուրբ Լոուրենս գետը Ատլանտյան օվկիանոս… Նիագարա գետը «սղեց» լեռնոտ բլուրների միջով և միացրեց Էրի և Օնտարիո լճերը։ Կոտրելով եզրը՝ այն կազմում է աշխարհահռչակ Նիագարայի ջրվեժի համակարգը։

Հյուսիսային Ամերիկայի բնակչությունը 2000 թվականին կազմում էր 413 միլիոն։ շատ խայտաբղետ ռասայական և էթնիկ կազմ:

Երեք նահանգներում (Կանադա, ԱՄՆ, Մեքսիկա) կենսամակարդակը միատեսակ չէ։ Այս ցուցանիշով աշխարհում երրորդ տեղն է զբաղեցնում Կանադան, ԱՄՆ-ը՝ 6, Մեքսիկան՝ 51։

Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայի շրջան՝ 19,14 միլիոն քառակուսի կիլոմետր տարածքով։ գտնվում է Մեքսիկայի սահմանից հարավ մինչև մայրցամաքի ծայրագույն կետը՝ Քեյփ Հորնը: Արևելքում շրջանը ողողվում է Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերով, արևմուտքում՝ Խաղաղ օվկիանոսով։ Տարածաշրջանի տարածքում կան տարբեր քաղաքական համակարգերի և սոցիալ-տնտեսական զարգացման տարբեր մակարդակների 48 պետություն։

Ամբողջ Հարավային Ամերիկայի միջօրեական ուղղությամբ ձգվում է աշխարհի ամենաերկար լեռնաշղթաներից մեկը՝ Կորդիլերան (Ամենաբարձր կետը՝ Ակոնգագուա՝ 6960 մ): Տարածքի մնացած մասը սարահարթեր և հարթավայրեր են, որոնց մեջ առանձնանում է երկրագնդի ամենամեծ Ամազոնյան հարթավայրը։

Մայրցամաքի կլիման տատանվում է արևադարձայինից մինչև ծանր ենթաբարկտիկական (Հարավային Անտարկտիդայի կղզիներ): Հարավային Ամերիկան ​​Երկրի ամենախոնավ մայրցամաքն է։ Այստեղ է գտնվում ամենամեծ գետավազանը՝ Ամազոնը։

Շրջանի բնակչությունը կազմում է 420 միլիոն մարդ (2002 թ.)։

Ընդհանուր առմամբ, տարածաշրջանի մասնաբաժինը Լատինական Ամերիկա կազմում է միջազգային զբոսաշրջիկների ժամանումների համաշխարհային շուկայի մոտ 5%-ը:

Հարավարևելյան Ասիայի և Օվկիանիայի մակրոշրջանն աշխարհի ամենամեծ մակրոշրջանն է տարածական ծածկույթով։

Հարավարեւելյան Ասիա- տարածաշրջան, որը գտնվում է Եվրասիայի ծայր հարավ-արևելքում և հարակից կղզիների խմբերում՝ 4,5 միլիոն քառակուսի կիլոմետր ընդհանուր մակերեսով։ Տարածաշրջանի տարածքի կեսից ավելին զբաղեցնում է Հնդկաչինի թերակղզին (տարածքով աշխարհում երրորդն է) և լեռնային տարածքներ նրանից հյուսիս-արևելք։ SEA-ի հիմնական մասը Մալայական արշիպելագն է։ Հարավարևելյան Ասիայի ափերը ողողվում են Խաղաղ և Հնդկական օվկիանոսների ջրերով։ Տարածաշրջանը ներառում է 11 երկիր՝ Բրունեյ, Վիետնամ, Ինդոնեզիա, Կամբոջա, Լաոս, Մալայզիա, Մյանմար, Սինգապուր, Թաիլանդ, Թիմոր-Լեստե և Ֆիլիպիններ։

Օվկիանիան ավելի քան 7 հզ. կղզիներ Խաղաղ օվկիանոսում. Այն բաժանված է երեք մասի՝ Մելանեզիա՝ օվկիանոսի հարավ-արևմտյան մասը, որտեղ գտնվում են չորս ինքնիշխան պետություններ (Պապուա Նոր Գվինեա, Սողոմոնի կղզիներ, Վանուատու, Ֆիջի), Միկրոնեզիա՝ օվկիանոսի հյուսիսարևմտյան մասը, որտեղ գտնվում են երեք ինքնիշխան պետություններ։ (Միկրոնեզիայի դաշնային նահանգներ, Մարշալյան կղզիներ, Պալաու), Պոլինեզիա, որտեղ կենտրոնացած են 6 նահանգներ ( Նոր Զելանդիա, Սամոա, Կիրիբատի, Նաուրու, Տոնգա, Տուվալու):

Հարավարևելյան Ասիայի մայրցամաքային և կղզիային մասերը պատմության և մակերևույթի ժամանակակից դասավորության մեջ շատ ընդհանրություններ ունեն. ամենամեծ գետերը… ԾՈՎ-ում, հատկապես նրա կղզիային հատվածում, կան բազմաթիվ հրաբուխներ, այդ թվում՝ ակտիվ։

Օվկիանիայի կղզիների մեծ մասը հրաբխային և կորալային են, որոշները ստորջրյա լեռնաշղթաների գագաթներ են: Կան նաև մայրցամաքային կղզիներ։ Մեծ արգելախութը ձգվում է Ավստրալիայի արևելյան ափով։

Հարավարևելյան Ասիան գտնվում է 2 կլիմայական գոտիներում՝ հասարակածային (Մալայական արշիպելագի մեծ մասը) և ենթահասարակածային կամ հասարակածային մուսսոններ, որոնք ունեն փոքր սեզոնային տատանումներ տարածաշրջանի կղզու հատվածում և ավելի ուժեղ՝ մայրցամաքի որոշ հատվածներում։ Հսկայական է մուսոնային քամիների ազդեցությունը, որոնց հերթափոխն առաջացնում է չոր և անձրևային եղանակների փոփոխություն։ Արևմտյան մաս տարածաշրջանն ընդհանուր առմամբ ավելի խոնավ է։ Ռելիեֆի ուժեղ դիսեկցիան կօգնի մեծ բազմազանություն կլիմա.

Օվկիանիայի մեծ մասը գտնվում է հասարակածային, ենթահասարակածային և արևադարձային գոտիներում։ Միայն Նոր Զելանդիան և շրջակա կղզիները մերձարևադարձային և բարեխառն են։ Օվկիանիայի կլիման տաք է, մեղմ, հատկապես բարենպաստ հանգստի համար:

Հարավարևելյան Ասիայում տարածքի կեսից ավելին ծածկված է անտառներով։

Շատ արմավենիներ, բանաններ, բամբուկներ, խոլորձներ, պտերներ, մամուռներ: Հետաքրքրվող կենդանիներից են փղերը, ռնգեղջյուրները, վայրի ցուլերը, վագրերը, պանտերաները, կապիկները։ Հարավարևելյան Ասիայի և Օվկիանիայի բնակչությունը կազմում է համապատասխանաբար 530 միլիոն և 12 միլիոն:

Զբոսաշրջությունից եկամուտներն աճում են համաշխարհային միջինից ավելի քան 2 անգամ գերազանցող տեմպերով։ Զբոսաշրջության տեսակարար կշիռը կազմում է ընդհանուր ՀՆԱ-ի մոտ 11%-ը։ Զբոսաշրջիկների կողմից ամենաշատ այցելվող երկրներն են՝ Թաիլանդը, Մալայզիան, Սինգապուրը, Ինդոնեզիան։

Աֆրիկյան մակրոտարածաշրջանը ներառում է մայրցամաքային Աֆրիկայի նահանգները, որոնք գտնվում են Սահարա անապատից հարավ, ինչպես նաև մի շարք կղզի պետություններ և տարածքներ Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսներում (ավելի քան 69 երկիր): Տարածքը 24,3 մլն քառ. Կան 4 շրջաններ՝ Արևմտյան, Կենտրոնական, Արևելյան և Հարավային Աֆրիկա։

Ռելիեֆը հիմնականում հարթ է։ Արևելյան Աֆրիկան ​​բնութագրվում է երկրակեղևի խորը ճեղքերով և ճեղքերով:

Աֆրիկան ​​առանձնահատուկ դիրք է զբաղեցնում այլ մայրցամաքների շարքում։ Նրա ծայրահեղ կետեր հյուսիսում և հարավում մոտավորապես հավասարապես հեռու են հասարակածից: Մայրցամաքի մեծ մասը գտնվում է երկու արևադարձային գոտիների միջև՝ հասարակածային, ենթահասարակածային և արևադարձային գոտիներում։ Նրա հարավային ծայրամասերը մտնում են մերձարևադարձային շրջաններ։ Ծովափնյա գիծ Աֆրիկան ​​վատ է գծված: Իր գտնվելու վայրի պատճառով Աֆրիկան ​​Երկրի ամենաշոգ մայրցամաքն է։ Հատկապես կառանձնանա Սահարայի անապատը։

Աշխարհի ամենաերկար գետը՝ Նեղոս գետը (6671 կմ), հոսում է Աֆրիկայում։ Երկրորդ ամենաերկար և խորը գետը Կոնգոն է։Զամբեզի գետի վրա է գտնվում աշխարհի ամենամեծ ջրվեժներից մեկը՝ Վիկտորիան։

Ի թիվս բնական տարածքներ Զբոսաշրջիկների վրա ամենամեծ տպավորությունն են թողնում հասարակածային անտառները։ Միայն ծառերի ավելի քան 1000 տեսակ կա։ Կենդանիների ամենահազվագյուտ տեսակների թվում են՝ վրձնակաչ խոզերը, պիգմայ գետաձիերը, օկապիները՝ ընձուղտի, ընձառյուծի հարազատները:

Հասարակածում հավերժական ամառ է, հավերժական գիշերահավասար:

Սավաննաները զբաղեցնում են մայրցամաքի մոտ 40%-ը։ Աշխարհում ոչ մի կետում չկա խոշոր կենդանիների այնպիսի առատություն, որքան աֆրիկյան սավաննայում: Կան անտիլոպներ, գծավոր զեբրեր, երկարոտ ընձուղտներ և երկրագնդի ամենամեծ կաթնասունները՝ փղերն ու գոմեշները և ահեղ ռնգեղջյուրները։

Բուսակերների կողքին գոյակցում են գիշատիչների բազմաթիվ խմբեր՝ առյուծներ, ընձառյուծներ, այտեր, գեներ։ Թռչունների աշխարհը անսովոր հարուստ է` աշխարհի ամենափոքր արևային թռչունից մինչև ամենամեծը` աֆրիկյան ջայլամը:

Վրա Աֆրիկյան մայրցամաք, ի տարբերություն այլ մարզերի, զբոսաշրջության զարգացման մեջ կտրուկ թռիչքներ և անկումներ չկան։ Որոշ երկրներ, ինչպիսիք են Քենիան, Զամբիան, Մավրիկիոսը, Մարոկկոն, Ալժիրը, միայն նկատելիորեն բարելավել են իրենց ցուցանիշները։ 2003 թվականից հետո Հարավային Աֆրիկայի նկատմամբ հետաքրքրությունը վերածնվեց։

Մերձավոր և Մերձավոր Արևելքը աշխարհի հսկայական մակրոշրջան է, որը ձգվում է ափից Միջերկրական ծով դեպի Պակիստան՝ արևելքում, Սահարա անապատի հարավային եզրից մինչև հյուսիսում գտնվող Կիպրոս կղզու Միջերկրական ծովի ափը: Ընդհանուր մակերեսը կազմում է 14,8 մլն քառ. մակրոշրջանն ընդգրկում է 16 պետություն։ Զբոսաշրջության զարգացման համար մեծ նշանակություն ունեն Սուեզի ջրանցքը և Ջիբրալթարի նեղուցը։

Բնակչությունը 2002 թվականին կազմում էր 438 միլիոն մարդ։ խաղում է սպասարկման ոլորտը կարևոր դեր տարածաշրջանի տնտեսության մեջ։ Հատկապես կառանձնանա զբոսաշրջությունը։

Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանը 21-րդ դարի սկզբին. զբոսաշրջային տրաֆիկի աճի տեմպերով առաջատար է դարձել. Զբոսաշրջիկներն ու ուխտավորները ամբողջ աշխարհից հավաքվել են պատմական և աստվածաշնչյան վայրեր, որոնք կապված են Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի հետ: Այնուամենայնիվ, վերսկսված պաղեստինա-իսրայելական հակամարտությունը փաստացի դադարեցրել է զբոսաշրջիկների հոսքը Իսրայել: Այնուամենայնիվ, զբոսաշրջիկների ժամանումների ընդհանուր աճը տպավորիչ է (24,1 միլիոն՝ 1996 թվականի 14 միլիոնի դիմաց): Այս հաջողությունները կարելի է վերագրել Եգիպտոսին, Արաբական Միացյալ Էմիրություններին, Իրանին։

Հարավային Ասիա — ընդհանուր մակերեսը 4,6 մլն քառ. Հյուսիսում և հյուսիս-արևմուտքում սահմանափակվում է Հիմալայան և Հինդու Քուշ լեռնային համակարգերով, Իրանական լեռնաշխարհով, արևելքում՝ Ասամո-Բիրմա լեռներով։ Հարավից Հարավային Ասիայի ափերը ողողում են ջրերը Հնդկական օվկիանոս, Արաբական ծով և Բենգալյան ծոց։

Տարածաշրջանում կա 7 երկիր, և միայն Նեպալն ու Բութանը ելք չունեն դեպի ծով։ Ամենամեծ երկիրը Հնդկաստանն է, ամենափոքրը՝ Մալդիվները։

Հարավային Ասիայի երկրների բնությունը գեղատեսիլ է և բազմազան։ Աշխարհի ամենաբարձր լեռնային համակարգը Հիմալայներն են (Ջոմոլունգմայի ամենաբարձր նշագիծը 8848 մ է):

Հարավային Ասիայի բնակչությունը 2002 թվականին կազմում էր 1397 միլիոն մարդ։

SKST-ի իրավական աջակցություն

1. Նորարարություններ «Զբոսաշրջության գործունեության հիմունքների մասին» դաշնային օրենքում.

1. Փոփոխվել է «Զբոսաշրջության մասին» օրենքը. Փոքր բիզնեսի տուրիստական ​​գործակալությունները պատրաստվում են տրամադրել ֆինանսական երաշխիքներ 12.12.2006 Փոխել զբոսաշրջային բիզնեսի վրա պետության ազդեցության մեթոդները և ապահովել զբոսաշրջիկների սպառողների իրավունքների և օրինական շահերի ֆինանսական պաշտպանությունը. Ծառայությունների դադարեցման պայմաններում տուրիստական ​​գործակալության և տուրօպերատորի գործունեության լիցենզավորման 2007թ. դաշնային օրենքը «Տուրիստական ​​գործունեության հիմունքների մասին Ռուսաստանի Դաշնություն«. Այն ուրբաթ օրը ներկայացվել է Պետդումայի լիագումար նիստին։ Այս մասին երկուշաբթի օրը հայտարարել է Դումայի տնտեսական քաղաքականության, ձեռներեցության և զբոսաշրջության հանձնաժողովի նախագահ Եվգենի Ֆեդորովը։ Տեքստի համաձայն՝ նախատեսված է «Ֆինանսական երաշխիք» հասկացության ներդրումը «Ռուսաստանի Դաշնությունում զբոսաշրջային գործունեության հիմունքների մասին» 132-ФЗ-ում, որը սահմանվում է որպես չկատարման կամ չկատարման հետևանքով առաջացած վնասների փոխհատուցման երաշխիք։ զբոսաշրջային ծառայությունների սպառողների նկատմամբ տուրօպերատորի պարտավորությունների ոչ պատշաճ կատարումը: Ֆինանսական երաշխիքի չափը տարբերվում է կախված տուրօպերատորի գործունեության տեսակից (միջազգային զբոսաշրջություն և ներքին զբոսաշրջություն): Օրինագիծը հստակեցնում է «զբոսաշրջային ապրանք», «տուրօպերատորի գործունեություն», — թարգմանիչ) «», էքսկուրսիոն ծառայություն «և» էքսկուրսիոնիստ» հիմնական հասկացությունները։ «Ռուսաստանի Դաշնությունում զբոսաշրջային գործունեության հիմունքների մասին» Դաշնային օրենքում առաջարկվել են այլ փոփոխություններ և լրացումներ՝ դրա կիրառման պրակտիկայի հիման վրա և սույն օրենքի նախագծի դրույթները կյանքի կոչելու նպատակով։ «Ռուսաստանի Դաշնությունում զբոսաշրջային գործունեության հիմունքների մասին» դաշնային օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» դաշնային օրենքի նախագծի նորմերի վավերականությունն ապահովելու համար Ռուսաստանի Դաշնության Կառավարության որոշման ընդունումը «Կարգը հաստատելու մասին». Ճամփորդական գործակալների կողմից ծառայությունների մատուցման համար «կպահանջվի.

Մեզանից յուրաքանչյուրը անհամբեր սպասում է ամռանը, երբ հնարավոր կլինի գնալ ծովափնյա հանգստավայր, սարեր կամ սովորական հանգստյան տուն, որը գտնվում է մեր միջին գոտում: Յուրաքանչյուր ճաշակի համար հանգստի ավելի քան բավարար տարբերակներ կան ինչպես մեր երկրում, այնպես էլ արտերկրում:


Ընտրելով, թե ինչ անել ամռանը, մենք հաճախ չենք էլ մտածում այն ​​մասին, որ այս ամենը` ծովի ափը, լեռները, հանքային աղբյուրները և այլ առողջարանային տարածքները, մեր երկրի ռեկրեացիոն ռեսուրսն է, որը պետք է զարգացնել, պաշտպանել և բազմապատկել: .

Որո՞նք են հանգստի ռեսուրսները:

Շատերի համար սարսափելի անուն «Հանգստի ռեսուրսներ»նշանակում է այն ամենը, ինչ կարող է օգտագործվել հանգստի և զբոսաշրջության կազմակերպման համար. Դրանց հիման վրա շատ երկրներ ստեղծում են ամբողջ ռեկրեացիոն արդյունաբերություններ, որոնք բավարարում են սեփական բնակչության կարիքները և օտարերկրյա քաղաքացիներհարմարավետ և օգտակար հանգստի մեջ։

Ընդունված է անդրադառնալ ռեկրեացիոն ռեսուրսներին.

— տարածքներ, որտեղ բնական կամ արհեստականորեն ձևավորվել են հանգստի պայմանները.

— պատմական կամ մշակութային բնույթի տեսարժան վայրեր.

— ենթակառուցվածքներ, բնակչություն և այլ գործոններ, որոնք վերաբերում են որոշակի տարածքի տնտեսական ներուժին:


Սրանք այն ռեսուրսներն են, որոնց հիման վրա հնարավոր է ձևավորել արդյունավետ գործող ռեկրեացիոն տնտեսություն, այսինքն. բնական, սոցիալ-տնտեսական, պատմական և մշակութային գործոնների համալիր, որը պայմաններ կապահովի մարդկանց հանգստի և առողջության բարելավման համար բավականին զանգվածային մասշտաբով:

Հանգստի արդյունաբերություն ժամանակակից աշխարհմեծ նշանակություն է ձեռք բերել։ Ամբողջ պետություններ կառուցում են իրենց հանգստի օբյեկտները, որպեսզի իրենց հաշվին ապահովեն պետական ​​բյուջեի կայուն համալրումը և մարզերի տնտեսական զարգացումը։

Հանգստի ռեսուրսների հիմքը, որպես կանոն, բնական լանդշաֆտի բաղադրիչներն են՝ ծովի ափը, լեռնաշղթան, գետի կամ լճի գեղատեսիլ ափերը, անտառները կամ տափաստանները, հանքային աղբյուրները, բուժիչ ցեխը:

Երկրորդ տեղում պատմամշակութային հուշարձաններն են՝ պալատական ​​և պուրակային համույթները, թանգարանները, հուշահամալիրները։ պատմական իրադարձություններև այլն: Բայց այս ամենը չի բերում ակնկալվող էֆեկտը, եթե չի ապահովվում լավ զարգացած ենթակառուցվածքով և համապատասխան սպասարկումով։

Հանգստի ռեսուրսների տեսակները

Անցած դարի ընթացքում տեղի ունեցած ապրելակերպի արմատական ​​փոփոխությունը զգալիորեն մեծացրել է ռեկրեացիոն ռեսուրսների և ռեկրեացիոն արդյունաբերության դերը բնակչության համար: Գիտական ​​և տեխնոլոգիական հեղափոխությունը մարդկանց մեծամասնությանը պոկել է ֆիզիկական աշխատանքից և բնական միջավայրից՝ նրանց տեղափոխելով ամբողջովին արհեստական ​​միջավայր և ստիպելով ամբողջ օրեր անցկացնել նստած, մեքենայի կամ փոխակրիչի հետևում կանգնած:


Հետևաբար, մեզանից շատերի համար հանգստի լավագույն տեսակները բնության հետ հաղորդակցությունն է՝ լողալը ծովում, զբոսնել անտառում կամ գետի ափին, զբոսնել լեռներում կամ ռաֆթինգ փոթորկոտ գետի վրա: Հասարակության մեկ այլ մասի համար հանգիստը նոր տպավորություններ ստանալն է. դրանք ավելի հարմար են ուսումնական էքսկուրսիաների համար դեպի պատմական կամ մշակութային վայրեր:

Չպետք է մոռանալ առողջապահական տուրիզմի, ինչպես նաև հանգստի շատ այլ տեսակների մասին։ Այս ամենը միասին կազմում են տարբեր տեսակի ռեկրեացիոն ռեսուրսներ։

— Կլիմայական ռեսուրսներ — կլիմայի որոշակի տեսակներ ունեցող տարածքներ՝ ծովափնյա, ալպյան, ցուրտ և այլն։ Հանգստի համար ամենահարմարավետը արևադարձային և մերձարևադարձային կլիմայով գոտիներն են։

— Ջրային ռեսուրսներ- սա ջրային բնական կամ արհեստական ​​օբյեկտների մի ամբողջ շարք է` ծովեր, գետեր, լճեր, լճակներ և այլն: Որպես կանոն, դրանք կազմում են ռեկրեացիոն համալիրի հիմքը:

— Անտառային ռեսուրսներ — անտառներ, որոնք գտնվում են մատչելի տարածքում և հարմար են հանգստի համար: Դրանց կարելի է վերագրել գրեթե բոլոր անտառային տարածքները, բացառությամբ բարձր ճահճային տարածքներում գտնվողների։

— Բալնեոլոգիական պաշարներն են հանքային և ջերմային աղբյուրները, բուժական ցեխով ջրամբարները, որոնք օգտագործվում են մի շարք հիվանդությունների բուժման և կանխարգելման համար։

— Լանդշաֆտային ռեսուրսները տարբեր տեսակի բնական կամ արհեստականորեն ստեղծված լանդշաֆտներ են, որոնք հետաքրքրություն են ներկայացնում զբոսաշրջության, ավտոմոբիլային, ձիասպորտի, հեծանվավազքի, դահուկների և այլ տեսակի զբոսաշրջության համար:

— Էքսկուրսիոն զբոսաշրջության ռեսուրսները ներառում են պատմական, ճարտարապետական ​​և մշակութային տեսարժան վայրեր, գեղեցիկ և անսովոր լանդշաֆտներ, էթնոմշակութային, զվարճանքի, արդյունաբերական և այլ օբյեկտներ, որոնք կարող են հետաքրքրել զբոսաշրջիկներին:


Ռուսաստանը հսկայական ռեկրեացիոն ներուժ ունի, որն այսօր սկսում է իրացվել որակապես նոր մակարդակով մեր երկրի ամենագեղեցիկ և էկոլոգիապես մաքուր անկյուններում։

Զբոսաշրջության ոլորտը կառավարության ծրագրում

Էկոլոգիական զբոսաշրջությունը (էկոտուրիզմ, էկոզբոսաշրջություն), բնության, նրա բաղադրիչների և պատմամշակութային հուշարձանների ճանաչողության նպատակով կազմակերպվող զբոսաշրջություն։ Էկոզբոսաշրջության խնդիրներն են բնական և մշակութային ժառանգության պահպանության օժանդակումը, ազգաբնակչության էկոլոգիական կրթության և իրազեկության բարձրացումը։ էկոզբոսաշրջությունը զբոսաշրջության առավել արագ զարգացող ճյուղերից է, չի նախատեսում հարմարավետ հյուրանոցներ և բարձրակարգ սպասարկման ծառայություններ իրականացվում է ավտոմեքենայով, հետիոտն, ձիով, վրանային և այլ միջոցներով։ Ըստ բնույթի՝ էկոզբոսաշրջությունը լինում է բնապահպանական, գիտաճանաչողական, մշակութային և այլն։

Էկոզբոսաշրջության խնդիրներն են բնական և մշակութային ժառանգության պահպանության օժանդակումը, ազգաբնակչության էկոլոգիական կրթության և իրազեկության բարձրացումը։ էկոզբոսաշրջությունը զբոսաշրջության առավել արագ զարգացող ճյուղերից է, չի նախատեսում հարմարավետ հյուրանոցներ և բարձրակարգ սպասարկման ծառայություններ իրականացվում է ավտոմեքենայով, հետիոտն, ձիով, վրանային և այլ միջոցներով։ Ըստ բնույթի՝ էկոզբոսաշրջությունը լինում է բնապահպանական, գիտաճանաչողական, մշակութային և այլն։ ՀՀ հարուստ է բնական և պատմամշակութային հուշարձաններով, ռեկրեացիոն պաշարներով, որոնք էկոզբոսաշրջության զարգացման կարևոր նախապայմաններ են։ Էկոտուրիզմ տերմինը Արևմուտքում պաշտոնապես օգտագործվել է XX դարի 80-ականների առաջին կիսամյակում կոնֆերանսներից մեկի ժամանակ մեքսիկացի էկոլոգ Հեկտոր Սեբալոս-Լասկուրայնի (իսպ.՝ Hector Ceballos-Lascurain) կողմից։ Ռուսաստանում, գրեթե նույն ժամանակ, այն շրջանառության մեջ մտավ «Շուրջբայկալյան երկաթուղի» երթուղու մշակման և շահագործման ժամանակ։ Մասնագիտական (ինչպես նաև ակադեմիական) շրջանակներում գոյություն ունեն էկոտուրիզմի՝ նույնատիպ իմաստով մի քանի իդեալիստական սահմանումներ. Էկոտուրիզմ — բնության և մշակութային տեսարժան վայրերի ուսումնասիրության և ըմբոշխնելու նպատակով շրջակա միջավայրի նկատմամբ պատասխանատվությամբ ճանապարհորդություն կապված բնության չխախտված տարածքների հետ, որը նպաստում է շրջակա միջավայրի պահպանմանը, շրջակա միջավայրի վրա ունենում է «մեղմ» ազդեցություն, ապահովում է տեղացի բնակիչների ակտիվ սոցիալ-տնտեսական մասնակցությունը և նրանց կողմից այդ գործունեությունից առավելությունների ստացումը։ Բնության պահպանության միջազգային միություն։ Էկոտուրիզմ — դեպի բնական տարածքներ պատասխանատու ճանապարհորդություն, որը նպաստում է բնության պահպանությանն ու բարելավում տեղացի բնակչության բարօրությունը։ Էկոտուրիզմի հասարակություն (The Ecotourism Society)։ Էկոտուրիզմ — զբոսաշրջություն, որը ներառում է համեմատաբար անխախտ բնություն ունեցող վայրեր ճանապարհորդություններ տվյալ տարածքի բնական և մշակութա-էթնիկական առանձնահատկությունների վերաբերյալ պատկերացում կազմելու նպատակով, որը չի խախտում էկոհամակարգի ամբողջականությունը և ստեղծում է այնպիսի պայմաններ, որոնց ներքո բնության ու բնական ռեսուրսների պաշտպանությունը արդյունավետ է դառնում տեղացի բնակչության համար։ Վայրի բնության համաշխարհային ֆոնդ։ Էկոտուրիզմի առանձնահատկություն այն է, որ կարող է կանխել բացասական ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա և խրախուսել տուրօպերատորներին և զբոսաշրջիկներին նպաստել շրջակա միջավայրի պաշտպանությանը և սոցիալ-տնտեսական զարգացմանը։ Էկոտուրիզմի զարգացման ամենակարևոր մասնագիտական գործիքը բնական ռեսուրսների կառավարումն է: Ողջ աշխարհում կան մի քանի վայրեր, որտեղ առկա են մեծ քանակությամբ բնական ռեսուրսներ: Կառավարման պատշաճ ծրագրեր պետք է ներդրվեն, որպեսզի այդ ռեսուրսները մնան անձեռնմխելի: Մի քանի կազմակերպություններ, ՀԿ-ներ, գիտնականներ աշխատում են այս ուղղությամբ: Էկոտուրիզմը կարող է ապահովել ազգային պարկերի և այլ բնական տարածքների պաշտպանությունը, կարող է բարձրացնել զբոսաշրջիկների շրջանում կրթության և ակտիվության մակարդակը՝ դարձնելով նրանց շրջակա միջավայրի պաշտպանության ավելի խանդավառ և ազդեցիկ գործակալներ: